Arheolozi su pre nekoliko godina otkrili grupnu grobnicu u srednjovekovnom Brskovu. Brskovo je u srednjem veku bio značajan rudarski centar. Otkriće ovakve grobnice je nesvakidašnje.

U 2017. godini počinju arheološka istraživanja koja dopunjuju saznanja o ovom lokalitetu. Njih sprovodi Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore pod rukovodstvom M. Živanovića. Tada je istražen prostorija koja je poslužila kao sekundarna grobnica.

Kratak istorijat Brskova

Tokom 13. i 14. veka srednjovekovni grad Brskovo bio je posebno značajan rudarski centar na Balkanu. Na osnovu istorijskih izvora, za Brskovo se vezuju počeci rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji a njegov prvi pomen nalazimo u kotorskim spisima 22. avgusta 1243. godine.

Kralj Uroš I dopušta 1254. godine Dubrovčanima trgovinu u Brskovu. Što govori da je već sredinom 13. veka postalo razvijeno i veoma prometno mesto, koje, osim Dubrovčana, posjećuju kotorski i mletački trgovci.

• Vredan artefakt tanjir iz Podgorice iz 4. veka danas se nalazi u ruskom muzeju Ermitraž

U istorijskoj nauci postoji mišljenje da sredinom 14. veka prosperitet Brskova opada. Ali i da pada pod tursku vlast, najverovatnije 1396. godine, posle sloma oblasnog gospodara Vuka Brankovića. U jednom pismu iz 1433. godine Dubrovčani ga pominju kao napušteno trgovačko mesto.

Međutim, tu se priča o proučavanju lokaliteta nesrećno ne završava. Uprkos tome što Brskovo predstavlja jedan od najvažnijih srednjovekovnih lokaliteta na tlu Crne Gore, sistematski je uništavan više od 20 godina, savremenom eksploatacijom rude.

Arheološka istraživanja u 2017. godini

Arheološka istraživanja iz 2017. godine dovela su do novih saznanja o samom lokalitetu. Među prvim otkrivenim jesu ostaci monumentalne građevine, dužine 22 m i širine 8,20 m. Za ovu građevinu se pretpostavljalo da predstavlja ostatke Saške crkve. Međutim, nije bilo reči o ostacima crkve, već možda o ostacima dvorane.

Prostorija je imala dva sprata od kojih je gornji imao prozore čiji su okviri bili bogato ukrašeni sigom. Iznutra je objekat u celosti bio fresko-deskorisan. Fragmenti fresaka su, nažalost, bili znatno fragmentovani. Sjaju unutrašnjeg prostora doprinosila je i svetlost koja je prodirala kroz raznobojne prozore na šta ukazuju izuzetno retki nalazi vitraža i prozorskog stakla.

• Arheološka istraživanja najvećeg brdskog srednjovekovnog utvrđenja Petrus

Na otkrivenim fragmentima, na žutom, ljubičastom, plavom i zelenom staklu raspoznaju se tragovi ukrasa koji se pre­težno sastoje od vegetativnih motiva.

Otkriće grupne grobnice

Dalja istraživanja u prostoriji su prekinuta u trenutku pronalaska nesvakidašnje arheološke situacije. Nakon njenog konačnog napuštanja i rušenja, prostorija je poslužila kao grobnica iz nekog razloga.

Na samo jednom uzorku, koji ne obuhvata ni četvrtinu onoga što je ostalo neistraženo, uočeno je čak 80 pokojnika. Od kojih 68 pripada odraslim, a 12 dečijim individuama. Iako su ljudske kosti nabacane, primjećuje se da su akteri ovog događaja vodili brigu i neke kosti (posebno lobanje) pohranili u uglove prostorije.

---

Izvor: Živanović, M. 2017. Preliminarni rezultati arheoloških istraživanja srednjovekovnog Brskova na lokalitetu Doganjice u Mojkovcu. Godišnjak 1: 49-54.

Uskoro (u 2023.) i o novim istraživanjima i rezultatima antroploških analiza.