Utvrđeno naselje Čarnok izgradilo je keltsko pleme Skordiska u 2. veku pre nove ere. Utvrđenje je služilo kao trgovački i zanatski centar. Najzanimljiviji nalazi jesu ostaci korpi sa žitaricama od pletera oblepljeni blatom koji su služili za skladištenje žitarica.

Keltsko utvrđeno naselje Čarnok nalazi se sa desne strane puta Vrbas-Bačko Dobro Polje, udaljen od mesta Čarnok 2, 5 km.

Podignuto je između dve plovne panonske reke Dunav i Tise. Tokom praistorijskog perioda ove dve vodene saobraćajnice imale su značajnu ulogu u trgovini dobarima sa drugim oblastima. To je jedan od razloga zašto je baš na ovom mestu podignuto utvrđenje.

Keltski oppidum podigli Skordisci

Na osnovu arheološkog materijala, naročito keramičkih posuda, potvrđeno je da je naselje podignuto u 2. veku p.n.e. od strane Skordiska – keltsko pleme.

Najzanimljiviji nalazi jesu ostaci korpi, sa ugljenisanim žitaricama, od pletera oblepljeni blatom koji su služili za skladištenje žitarica. Žitarice su u tom periodu imale vrednost i svoju “valutu” i njome se trgovalo.

• Ostava sa blagom na skordiskom utvrđenju Židovar u severoistočnoj Srbiji

Keltski oppidum je elipsoidnog oblika, dimenzija 130 x 190 m, sa masivnim zemljanim bedemom širine oko 12 m i visinom do 3 m. Pripada tipu utvrđenja koja su Kelti podizali u Podunavlju u 2. veku p.n.e. i koja su u početku korišćena kao trgovački i zanatski centri. U 1. veku p.n.e. u vreme kada opada keltska moć, a Rimljani dolaze, utvrđenja su imala isključivo odbrambenu funkciju.

U unutrašnjosti ovog utvrđenja konstatovani su, u prostoru uz bedeme, stambeni objekti sa silosima za hranu i zanatske radionice. U središnjem delu je bio trg na kome se odvijala razmena materijalnih dobara.

Arheološka istraživanja sprovedena su od 1984. do 2008. godine, sa prekidima. Utvrđeno je postojanje dva tipa naselja. Prvo je starije i otvorenog tipa, a drugo je mlađe sa zemljanim nasipom i spoljnim rovom koje je izgrađeno kasnije.

Više naseobinskih faza u naselju

Na Čarnoku postoje tri naseobinske faze u utvrđenju. Prva faza se vezuje za osnivanje otvorenog naselja sa poluukopanim i nadzemnim objektima iz 2. veka p.n.e.

Tokom druge faze se podiže zemljani bedem ili nasip oko naselja. Tako se formira i razvija naselje sa nadzemnim objektima koji su korišćeni za skladištenje poljoprivrednih proizvoda poput žitarica. U nekim kućama pronađeni su pomoćni objekti, a na podu tih ostava ostaci pletenih korpi. U njima su bile ugljenisane žitarice-proso, ječam i pšenica. U jednoj drugoj kući pronađen je veliki silos (2.15 x 1.3 m) u obliku pravougaone jame, sa krovom, verovatno na dve vode.

Nakon što je celo naselje izgorelo u požaru, nastupila je treća faza kada je ono i delimično obnovljeno, kao i bedem. U ovoj fazi nastaje novo naselje sa manjim brojem kuća i drugim objektima.

Podižu se objekti koji su služili za čuvanje i objekti za sušenje žitarica. Reč je o minijaturnim pećima sa ložištem i roštiljem.

Minijaturne peći su bile specifične jer su imale malo drugačiju ulogu, a to je da samo zagreju žitarice do 60-70 stepeni C. Na taj način bi se lakše skinuo omotač ili ljuska ječma i prosa.

U ovom periodu bila je razvijena trgovina sa susednim oblastima. To dodatno potvrđuju dve srebrne fibule pronađene na Čarnoku.

Poslednja faza obuhvata period od 1. veka p.n.e. i traje sve do dolaska Rimljana u Podunavlju.

---

Više: Jovanović, M. 2012. Stratigrafija keltskog naselja Čarnok u Bačkoj (Vrbas, Vojvodina, Srbija). Rad Vojvođanskih muzeja 54.