Arheolozi su započeli rekognosciranja i sondažna iskopavanja paleolitskih nalazišta u Ponišavlju i Podunavlju. Sondirane su dve pećine u blizini Pirota, dok su u Selačkoj pećini 3, severno od Knjaževca, nastavljena sondažna arheološka iskopavanja. U ovoj pećini primećene su crvene linije koje mogu predstavljati tragove jedine paleolitske umetnosti u Srbiji.

Ove jeseni su započeta rekognosciranja i sondažna iskopavanja paleolitskih nalazišta u Ponišavlju i Podunavlju u okviru projekta NEEMO. Projekat finansira Fond za nauku Republike Srbije preko programa IDEJE.

U Selačkoj pećini 3 (poznatoj i pod nazivom Tunelska pećina) 2012. godine su obavljena istraživanja u saradnji Filozofskog fakulteta u Beogradu i Univerziteta Arizona u Tusonu. U pećini su tada nađeni artefakti iz srednjeg paleolita (srednji paleolit 300-40.000 godina p.n.e.) ali je istovremeno utvrđeno da je paleolitski sloj znatno poremećen ukopima iz poznijih perioda.

Zanimljivo otkriće u Selačkoj pećini 3

“Mnogo zanimljivije otkriće usledilo je 2014. godine. Tada je Aitor Ruiz-Redondo, specijalista za pećinsku umetnost iz Španije, u jednom od pećinskih kanala otkrio par crvenih linija izvedenih prevlačenjem prstiju. Tragove je opisao kao  “paired marks” i uporedio ih sa sličnim predstavama u ranom gornjem paleolitu franko-kantabrijske regije”, rekao je prof. dr Mihailović za portal.

“Za tu pretpostavku – objavljenu u više radova, uključujući rad u časopisu Journal of World Prehistory – do sada nije bilo nikakvih dokaza”.

Motivi ove vrste relativno su česti u zapadnoevropskim gornjopaleolitskim pećinama, piše u radu iz 2019.

Prilikom ovogodišnjih iskopavanja, međutim, u neposrednoj blizini iscrtanih linija, nađeni su artefakti koji se preliminarno mogu opredeliti u tzv. inicijalni gornji paleolit. Na Balkanu su nalazi iz ovog perioda otkriveni samo u pećinama u Bugarskoj (Bačo Kiro, Temnata). Oni svedoče o najranijoj pojavi anatomski modernog čoveka u Evropi (pre 46-43.000 godina).

Tek treba da se ustanovi da li nalazi iz Selačke pećine zaista pripadaju tom periodu. Kao i da li se predstave na stenama mogu vezati za ovaj kulturni horizont.

Potencijalno mezolitsko nalazište van Đerdapa

Veoma značajni rezultati zabeleženi su i prilikom istraživanja pećina u blizini Pirota.

“U pećini Potpeč, na ulazu u klisuru Vladikine ploče, konstatovani su nalazi koji se po svemu sudeći mogu vezati za mezolit. Artefakti su nađeni u beskeramičkom sloju[1] u kome su osim okresanih artefakata i životinjskih kostiju nađene i kosti riba. Videćemo da li će buduća istraživanja i datovanje potvrditi početna zapažanja. Ukoliko ih potvrde, Potpeč će moći da se okarakteriše kao jedino pouzdano identifikovano mezolitsko nalazište u Srbiji van đerdapskog područja”.

Ne manje važni su i rezultati istraživanja pećine Pešterija kod Zvonačke banje. U ovoj pećini nađeni su artefakti iz kasnog gornjeg paleolita ili ranog mezolita.

“Budući da je u pećini nađen veći broj artefakata, očekujemo da će buduća istraživanja znatno doprineti proučavanju ovog, do sada slabo ispitanog perioda u našoj zemlji”, zaključuje profesor.

---

[1] U mezolitu nema artefakata od gline-keramičkih posuda, figurina i slično. To je karakteristika neolita ili mlađeg kamenog doba.