Arheolozi su pronašli jedinstveni rimski oklop lorica squamata unutar rimskog utvrđenja Timacum Minus. Ovaj oklop je među najznačajnijim nalazima ovog tipa na teritoriji Rimskog carstva.

Tokom arheoloških istraživanja južne kapije rimskog vojnog utvrđenja Timacum Minus kod Ravne u 2019. i 2020. godini otkriveni su delovi oklopa lorica squamata. Nakon detaljnog pregleda i analiza potvrđeno je da je reč o jednom istom oklopu.

Zanimljivo je to da su oba dela pronađena u sloju rušenja i paljenja, koji je datovan u kraj 4. veka. U tom periodu su zabeleženi napadi varavara sa leve obale Dunava, a nakon rimskog poraza u bici kod Hadrijanopolja 378. godine.

• Rimski legionarski oklop pronađen u Nemačkoj iz bitke u kojoj su pobedili Germani
• Pravi vojnici testirali mikenski oklop star 3.500 godina
• Predstavljen srednjovekovni oklop pronađen u Golubačkoj tvrđavi

Rad na ovu temu objavili su dr Sofija Petković i prof. dr Miroslav Vujović u časopisu Zbornik Narodnog muzeja Srbije XXVI-1, arheologija.

Otkriće rimskog oklopa tipa lorica squamata

„Prilikom otkrića prvog dela oklopa 2019. godine, uzbuđenje u čitavom arheološkom timu je bilo veliko. Odmah je na teren došao Tomislav Živković, konzervator Zavičajnog muzeja Knjaževac i na licu mesta preduzeo sve potrebne procedure zaštite ovog izuzetnog nalaza“, rekla je za Sve o arheologiji dr Sofija Petković, naučni savetnik sa Arheološkog instituta.

„U sledećoj kampanji, nedaleko od mesta nalaza prvog dela oklopa, nađen je i drugi veliki fragment. Čitava procedura zaštite ovog, izuzetno značajnog, ali osetljivog nalaza je ponovljena. Zatim je usledilo i njegovo publikovanje, zajedno sa kolegom prof. Miroslavom Vujovićem, koga sam odmah po otkriću obavestila o ovom nalazu, s obzirom da je on naš najveći stručnjak za rimsku vojnu opremu. Ističem da je jasan i pouzdan arheološki kontekst ovog nalaza od najvećeg značaja“, objasnila je Sofija.

Rimsko utvrđenje Timacum Minus

Rimsko nalazište Timacum Minus se istražuje jako dugo. Utvrđenje je praovugaonog oblika, površine oko 2ha. Na ovom lokalitetu otkriveni su značajni arhitektonski ostaci ovog utvrđenja, namenjeni za smeštaj rimskih pomoćnih jedinica (Cohors I Thracum Syriaca, Cohors II Aurelia Dardanorum). Kao i veliki broj antičkih epigrafskih spomenika, skulptura i raznih pokretnih arheoloških nalaza. U utvrđenju je zabeležen život od 1. do kraja 4. veka, a do stradanja utvrđenja dolazi 441. godine sa hunskom najezdom.

Ono što je posebno zanimljivo jeste da oružanje i vojna oprema nisu prisutni u velikom broju. Ali kako ističu autori u radu oni „čine poseban i veoma interesantan deo inventara koji ukazuje na karakter, namenu i značaj prisutnih vojnih jedinica.“

Rimski oklop sastavljen iz više manjih delova

Arheološka istraživanja 2019. i 2020. godine u sloju koji je bio uništen vatrom donela su otkriće rimskog oklopa u delovima od bronzanih pločica.

„Ovo ukazuje da je osoba koja je nosila ovaj pancir teško ranjena ili je umrla u borbi“, pišu istraživači u radu.

Pronađeni oklop je takozvani lorica squamata. Reč je o ljuspastom oklopu ili oklopu poput riblje krljušti.

Više od 70 pravougaonih, na krajevima zaobljenih bronzanih pločica jednog oklopa je pronađeno. Pločice su oko 28 mm dužine, 8 mm širine i 0,5 mm debljine. Ovaj oklop pripada Grolerovom tipu VII. Segmenti su međusobno bili povezani žičanim petljama kroz četiri perforacija na pločicama. Potom bi se pločice preklapale s leva na desno u najviše četiri reda i u tri kolone od vrha do dna. Ovakav raspored pločica je povećavao otpornost oklopa.

„Iako po konstrukciji i osnovnoj koncepciji pripadaju lorica squamata, polukruti oklop sa sitnim ljuspama izduženog pravougaonog oblika i većim brojem perforacija takođe se smatra varijantom lamelarnog oklopa, koji je bio češći na Bliskom istoku. Dok se u rimskoj upotrebi javlja nešto ređe i uglavnom ukazuje na prisustvo orijentalnih trupa“, piše u radu.

Lorica squamata se ne pronalazi često

Ovakvih nalaza nema puno. Slični oklopi od bronzanih pločica iz 2. veka potiču iz rimskih utvrđenja u Nemačkoj i iz Britanije duž Hadrijanovog zida. Takođe, nekoliko pločica potiče iz reke Kupe kod Siska (Hrvatska), ali bez mogućnosti da se datuje precizno.

“Lorica squamata nađena u utvrđenju Timacum Minus se nalazi u Arheološkoj zbirci Zavičajnog muzeja u Knjaževcu. Sada se razmatra o mogućnosti izrade replike čitavog pancira, koji bi bio izložen u stalnoj arheološkoj postavci“, objasnila je dr Petković.

Lorica squamata je oklop ili pancir koji je širko korišćen od strane rimskih vojnika, posebno onih koji su bili višeg ranga. Smatra se da su ga nosili oficiri, zastavonoše, muzičari i neke konjičke jedinice.

„Male dimenzije ovih pločica mogle bi ukazivati na to da su pripadale onoj vrsti paradnog oklopa koji je korišćen u posebnim okolnostima ili koji je služio za pokrivanje samo pojedinih delova tela na rukavima ili oko vrata“, napisali su autori.

Rimski oklop lorica sqauamata se koristio više vekova, a ovaj iz Timacum Minusa ukazuje na upotrebu ovog tipa oklopa i tokom kasne antike.

Arheološka iskopavanja su takođe ukazala na žestoke napade varavara među kojima je stradao rimski oficir koji je nosio oklop lorica squamata.