Kada i gde je nastao PRVI kovani novac?
Kada je stvoren prvi novac i gde? Da li je taj „novac“ imao neku vrednost ili smo mu je mi pripisali? I da li je bilo neophodno da to bude metalni ili papirni novac, kao što je to slučaj danas? Odgovore na to dala nam je arheologija.
Kada su stvorene prve verzije novca, kao što su kauri školjke širom Afrike, južne i istočne Azije i Okeanije, ljudi su se njima služili bez problema 4,000 godina.
Vremenom je ljudima za taj „novac“ bilo neophodno da definišu njegovu „vrednost“.
Prvi poznati novac
Dobar primer za to pruža prvi poznati novac u istoriji, a to je, ni manje ni više nego ječam. Njega su koristili Sumeri kao novac pre otprilike 3,000. g.p.n.e. Na istom mestu, pod istim okolnostima, pojavilo se i prvo pismo.
Najčešće upotrebljena mera za ječam bila je sila približno jednaka jednom litru. Stoga su se izrađivale i posude koje su imale tu meru, a ljudima su plate bile isplaćivane u silama ječma. Muškarac je za fizički rad zarađivao 60 sila mesečno, a žena 30. Neki su zarađivali i na hiljade sila ječma. S tim da je ječam njima dalje služio da kupe neku drugu robu-ulje, koze, robove i slično.
- Otkrivena najstarija kovnica novca u Kini
- Prvi srpski kovani novac je dva veka stariji nego što se to ranije mislilo
Novac za koji su ljudi stekli poverenje, koji ne poseduje inherentu vrednost, ali ga je lakše pohranjivati i transportovati, pojavio se u Mesopotamiji sredinom trećeg milenijuma p.n.e. Bio je to srebrni šekel.
Međutim, srebrni šekel nije bio kovani novac već 8,33 g srebra.
Kada je Hamurabijevim zakonikom ustanovljeno da vlastelin koji ubije robinju mora da plati 20 srebrnih šekela, to je značilo da je morao da plati 166 g srebra, a ne 20 srebrnih novčića.
Za razliku od sile ječma, srebrni šekel sam po sebi nije imao nikakvu vrednost. Vremenom je njegova vrednost postala kulturološka kada se od srebra izrađivao nakit i time pokazivao statusni simbol.
Prvi kovani novac
Prve kovane novčiće u istoriji iskovao je 640. godine pne. Alijat II, kralj Lidije, na zapadu Anadolije. Lidijsko kraljevsto je bilo povezano sa starom Grčkom.
Bila je to utvrđena količina zlata ili srebra, sa utisnutim simbolom, koji je služio za prepoznavanje. Taj simbol je, kao prvo, govorio koliko plemenitog metala kovanica sadrži, a kao drugo koja je vlast novčić izdala i jemči za sadržaj plemenitog metala u njemu.
Na njima je bila stilizovana glava lava-simbol dinastije Mermnada, a napravljeni su od elektruma, legure zlata i srebra.
Gotovo sav novac koji je u upotrebi danas poreklo vodi od lidijskog novca.
Alijatova grobnica, koju je opisao Herodot, i dalje se može videti u zapadno-centralnoj Anadoliji, oko 18 km severno od ruševina lidijske prestonice Sardisa.
Kinezi su razvili jos jedan vazan metalurski postupak. On se odnosi na intenzivno mijesanje taline zeljeza s visokim sadrzajem ugljika, kako bi se pospjesilo reagiranje kisika iz zraka s ugljikom iz taline. Time se vec u talini udio ugljika mogao smanjiti do te mjere da bi nastao celik (dakle ispod 2,03 % C). I taj je postupak na Zapadu, tocnije u Engleskoj, izmisljen tek krajem 18. stoljeca. Osnovna prednost kineskog nacina proizvodnje zeljeza, odnosno celika, pred bliskoistocnim (odnosno sredozemnim ) sastojala se u tome sto je tehnologija lijevanja omogucavala masovnu proizvodnju. Arheoloska nalazista u indijskoj saveznoj drzavi Uttar Pradesh pokazuju da se je zeljezo dobivalo iz zeljezne rude jos negdje izmedu 1800. i 1200. pr. Kr. Starogrcki povjesnicar Herodot je prvi opisao koristenje zeljeza u Indiji. Kada je Aleksandar Veliki dobivao poklone od kralja Pora (danasnji Pandzab ), umjesto zlata i srebra odabrao je jedan poklon od celika, tezak 15 kilograma. Oko godine 400. sagraden je zeljezni stup u Delhiju, visok 7 metara i tezak vise od 6 tona, koji i dan danas odolijeva monsunskim kisama i koroziji .
Arheoloska nalazista u indijskoj saveznoj drzavi Uttar Pradesh pokazuju da se je zeljezo dobivalo iz zeljezne rude jos negdje izmedu 1800. i 1200. pr. Kr. Starogrcki povjesnicar Herodot je prvi opisao koristenje zeljeza u Indiji. Kada je Aleksandar Veliki dobivao poklone od kralja Pora (danasnji Pandzab ), umjesto zlata i srebra odabrao je jedan poklon od celika, tezak 15 kilograma. Oko godine 400. sagraden je zeljezni stup u Delhiju, visok 7 metara i tezak vise od 6 tona, koji i dan danas odolijeva monsunskim kisama i koroziji . Indijski celik je bio veoma cijenjen pa su ga i arapski trgovci poceli uvoziti i u Damasku proizvodili visoko kvalitetno oruzje ( Damask celik ). To je bila tehnika spajanja traka iz razlicitih vrsta zeljeznih materijala kovanjem, a u cilju postizanja posebnih dobrih svojstava za maceve i nozeve. I u Srednjem vijeku to je bio najkvalitetniji materijal za oruzje. Po kvaliteti su izradbe poznati i samurajski macevi.