Smatra se da je ljudski mozak među prvim organima koji se raspadaju nakon smrti. Međutim, u izuzetnim okolnostima, mozak može da se sačuva čak i nakon neverovatnih 12.000 godina.

Meko tkivo se retko sačuva u arheološkom zapisu, osim kada su u pitanju namerne intervencije kojima se zaustavlja proces raspadanja. U njih spadaju mumifikacije tela u različitim uslovima sredine, kao što su pustinja, močvara ili led. Kada se sačuvaju mnogi organi to je jako neobično i korisno za nauku. Posebno je zanimljivo kada se mozak sačuva, pored već skeletizovanih ostataka. Istorijski posmatrano to se može nazvati “jedinstvenim“ fenomenom.

Arhiva drevnih mozgova

Novo istraživanje, koje su sproveli istraživači sa Univerziteta u Oksfordu dovelo je u pitanje ranije držane stavove da je očuvanje mozga u arheološkim zapisima izuzetno retko. Tim naučnika je istražio globalnu arheološku literaturu o očuvanim ljudskim mozgovima kako bi sastavili arhivu koja 20 puta premašuje broj mozgova koji su prethodno bili svrstani. Njihov broj iznosi 4.400, od čega su 1.300 mozgova jedina preživela meka tkiva.

Nalazi su objavljeni u časopisu Proceedings of the Royal Society B.

• Ovo su najstarije mumije na svetu i one potiču iz Evrope
• Jedna osoba u Pompeji je bila mumificirana i bogato sahranjena, ALI ZAŠTO?

Takođe, nova studija otkriva da nervna tkiva zapravo opstaju u mnogo većim količinama nego što se tradicionalno misli. I to uz pomoć uslova sredine koji sprečavaju propadanje.

Naučnu studiji vodi postdiplomski istraživač Alekandra Morton-Hajvard, koja je objedinila zapise o više od 4.000 sačuvaih ljudskih mozgova iz preko 200 izvora i sa šest kontinenata (bez Antarktika). Mozgovi su bili stari i do 12.000 godina, a najmlađi je iz sredine 17. veka.

Neki su se sačuvali blizu mamuta u hladnoj Rusiji pre 12.000 godina, na obali jezera u Švedskoj iz kamenog doba, u iranskom rudniku soli oko 500. godine pre nove ere ili na vrhu Anda ili čak kod vulkana na vrhuncu carstva Inka. Sačuvani mozgovi pronađeni su kod različitih ljudi, od egipatskih i korejskih kraljevskih porodica, preko britanskih i danskih monaha, do istraživača Arktika i žrtava rata.

Na jednom lokalitetu sačuvalo se 90 ljudskih mozgova

Posebno se ističe otkriće na Floridi iz 1982. godine kada je otkriveno 160 skeletnih sahrana, starih 8.000 godina u tresetu. Arheolozi koji su iskopavali arheološko nalazište Vindover, bili su iznenađeni kada su otkrili preživelo moždano tkivo unutar 91 lobanje. To im je omogućilo da urade drevnu DNK analizu mekog tkiva.

Stanje očuvanosti moždanog tkiva omogućilo je da se utvrdi da su tela zakopana u tresetu u roku od 24 do 48 sati nakon smrti. Ova odlična očuvanost mekog tkiva omogućila je istraživačima da sekvencioniraju drevnu DNK iz mozga. Analiza drevne DNK je ukazala na azijsko poreklo i relativno retku haplogrupu X, ali i da je jedna porodica koristila ovo grobno mesto više od jednog veka

Kako se mozak sačuvao, a druga meka tkiva nisu?

Preko 1.300 ljudskih mozgova bila su jedina sačuvana meka tkiva. Što dovodi do pitanja zašto mozak može opstati kada drugi organi propadnu. Zanimljivo je da ovi mozgovi predstavljaju i najstarije u arhivi, a nekoliko njih potiče iz poslednjeg ledenog doba. Mehanizam očuvanja ovih najstarijih mozgova ostaje nepoznat, ali je u vezi sa biohemijskim sastavom mozga.

Svaki mozak u bazi podataka je uparen sa istorijskim klimatskim podacima iz istog područja, kako bi se istražili trendovi kada i gde su pronađeni. Analize su otkrile obrasce u uslovima životne sredine koji su povezani sa različitim načinima očuvanja tokom vremena. Oni podrazumevaju dehidraciju, zamrzavanje, saponifikaciju (transformaciju masti u „grobni vosak“) i štavljenje (obično kod treseta, da bi se formirala tela iz močvara).

Scientists discover key to Iron Age ‘Heslington brain’ preservation https://t.co/Tg887D6zsr #archaeology #archaeologist #history pic.twitter.com/mNoiqaZE9j

— istockhistory (@istockhistory) January 11, 2020

Pronalaženje očuvanih mekih tkiva je prava riznica za bioarheologe. Ona generalno pružaju veću dubinu i opseg informacija nego samo tvrda tkiva. Ali je manje od 1% sačuvanih mozgova ispitano u potrazi za drevnim biomolekulima. Neiskorišćena arhiva od 4.400 ljudskih mozgova opisana u ovoj studiji može pružiti nove i jedinstvene uvide u našu istoriju, pomažući nam da bolje razumemo zdravlje i bolesti drevnih ljudi, kao i evoluciju ljudske spoznaje i ponašanja.

---

Izvori: Springer, Nature, Oxford University