Arheološka istraživanja na neolitskom lokalitetu Svinjarička čuka, kod Lebana pružila su novi uvid u dugotrajno naseljavanje ove oblasti. Arheološka istraživanja sprovode od 2018. godine Arheološki institut u Beogradu i Austrijski institut u Beču.

Međunarodna arheološka istraživanja realizovana na lokalitetu Svinjarička čuka tokom avgusta i septembra tekuće godine pružila su novi uvid u dugotrajno naseljavanje ove oblasti. Lokalitet Svinjarička čuka leži na blago uzvišenoj obali Svinjaričke reke, u neposrednoj blizini čuvenog lokaliteta Caričin Grad, nedaleko od Lebana.

Počev od 2018. godine, na lokalitetu se sporovode interdisciplinarna istraživanja međunarodnog karaktera, u okviru austrijsko-srpske naučne saradnje. Rezultati prethodnih istraživanja ukazali su na dugotrajno naseljavanje ove rečne terase, tokom starijeg i srednjeg neolita (6000-5500 p.n.e), poznog bakarnog doba (kraj 4. milenijuma p.n.e.), srednjeg i poznog bronzanog doba (2. milenijum p.n.e.), starijeg gvozdenog doba i srednjeg veka.

Rezultati novih istraživanja

Istraživačka kampanja 2022. godine se kao i ranije odvijala u okviru dva iskopa (arheološke sonde) koje su pružile nove naučne podatke o periodu neolita (mlađe kameno doba) i poznog bronzanog doba. A koji su generalno slabije istraženi na teritorji Srbije, piše na FB stranici Muzej Leskovac.

Jedan od značajnijih rezultata istraživanja jeste otkrivanje prvih solidno zidanih objekata koji se mogu vezati za neolitski period, odnosno starčevačku kulturu. Različiti tragovi svakodnevnog života, koji potiču iz 6. milenijuma p.n.e ukazuju na to da je terasa Svinjaričke reke bila makar privremeno naseljena od strane ranih zemljoradničkih zajednica. Veća pravougaona struktura, prepoznata u vidu pažljivo postavljenog kamena i različitih jama, te podova i ostataka peći, otkrivena je na površini od oko 20 kvadratnih metara, te detaljno analizirana tokom ovogodišnje kampanje .

Otkriće starčevačke kuće

Ova starčevačka “kuća” datovana je radiokarbonskom metodom u period od 5700-5600. godine p.n.e. Kulturni slojevi otkriveni ispod ove “kuće” ukazuju na postojanje starijih objekata, koji se možda mogu vezati za početak mlađeg kamenog doba na ovim prostorima, dok iz istih  slojeva potiču i prvi kameni žrvnjevi koji se vezuju za prizvodnju hrane. Ovogodišnjim istraživanjima detektovani su ostaci jako gorele neolitske arhitekture na centralnom delu rečne terase, čije će dalje iskopavanje i analize biti u fokusu narednih istraživačkih kampanja.

Neolitski arheološki nalazi otkriveni na lokalitetu Svinjarička čuka vezuju se za starčevački horizont na prostoru Balkana, odnosno horizont prvih zemljoradničkih zajednica na prostoru moravskog koridora koji spaja Mediteran i Podunavlje.

Istraživanje stambenog objekta iz bronzanog doba

Tokom ovogodišnje kampanje nastavljena su ranije započeta istraživanja stambenog objekta iz perioda poznog bronzanog doba. Tokom prethodnih kampanja geofizičkom prospekcijom su prikupljeni podaci o dimenzijama i orijentaciji ovog objekta, dok je prošlogodišnja kampanja omogućila da se radiokarbonski datuje u sredinu 2. milenijuma p.n.e.

Osim bogatog arheološkog materijala, koji pored grnčarije obuhvata i predmete svakodnevne kućne upotrebe, poput preklada i tegova za tkački razboj, ovogodišnja istraživanja pružila su bolji uvid u samu arhitekturu ovog objekta, kako su u njemu otkriveni ostaci podnice i peći.

Analize brojnih uzoraka prikupljenih tokom ovogodišnje kampanje, omogućiće bolje sagledavanje različitih faza izgradnje i obnove obog objekta, kao i uslove u kojima je objekat stradao i bio napušten.

Multidisciplinarna istraživanja

Ovogodišnja kampanja posebno je okarakterisana novim setom multidisciplinarnih istraživanja, koja se realizuju od strane međunarodnog tima stručnjaka u oblastima mikromorfologije antropogenih naslojavanja i analize upotrebe predmeta od glačanog kamena, kako bi se stekao bolji uvid u upotebu i funkciju prostora i različitih predmeta od glačanog kamena.

Brojni uzorci prikupljeni tokom ovogodišnje kampanje pripremljeni su za dalje bioarheološke i geološke analize, sa ciljem dobijanja jednog potpuno novog seta različitih podataka. Tako dobijeni podaci bi u kombinaciji sa novootkrivenim objetima na lokalitetu mogli da ponude jednu novu sliku neolitskog perioda i bronzanog doba ove oblasti.

Međunarodni projekat

Naučna saradnja između Austrijske Akademije nauka (Barbara Horejš) i Arheološkog instituta u Beogradu (Aleksandar Bulatović) započeta je 2017. godine. Regionalni fokus ove naučne saradnje leži u oblasti Leskovačkog basena, koji  pokriva površinu od oko 1.600 km2, odnosno prvom naseljavanju ove oblasti tokom neolitskog perioda, pre oko 8000 godina.

Jedan od aspekata projekta predstavlja dijahrona perspektiva promene prirodnog okruženja, od neolita do kraja bronzanog doba. Regionalni partner na projektu je Narodni muzej u Leskovcu (Vladimir Stevanović). Interdisciplinarna istraživanja i arheološka iskopavanja finansirana su od strane Austrijskog naučnog fonda (FWF projekat NEOTECH no. P32096-G25) i Inovativnog fonda Austrijske Akademije nauka (projekat Visualising the Unknown Balkans).

Arheološki međunarodni tim

Međunarodni tim predvode prof. dr Barbara Horejš (Beč) i dr Aleksandar Bulatović (Beograd). Članovi tima su postdoktoranti, stručnjaci u oblasti analiza upotrebe kamenih alatki (L. Ditrih/Beč), mikromofrologije i radiokarbonskog datovanja (L. Vebster/Beč), porekla sirovina (M. Brandl/Beč), predmeta od okresanog kamena (B. Milić/Barselona), petroloških analiza (K. Burk/Beč), arheobotaničkih analiza (D. Filipović/Kil-Beograd), arheozooloških analiza, geofizike (K. Majer/Berlin) i geografije (S. Šnajder). Članovi tima su i arheolozi, inženjeri, tehničari i fotografi koji svojim eskpertizama doprinose terenskim istraživanjima (V. Stevanović/Leskovac, M. Burner, D. Blatner i F. Ostman/Beč), kao i studenti doktorskih studija (O. Mladenović/Beograd).