Multidisciplinarni istraživački tim rešio je 1400 godina staru misteriju porekla avarske elite uz pomoć drevne DNK. Avari su naselili Karpatski basen 567/68. godine, uspostavljajući carstvo koje je trajalo preko 200 godina. O tome ko su oni bili i odakle su došli puno se raspravljalo. Dugogodišnja arheološka istraživanja avarskog perioda (kraj 6. do početka 9. veka) u Karpatskom basenu donela su bogat arheološki materijal sa više od 600 naselja i 100.000 iskopanih sahrana koje pokazuju veliku heterogenost u ranom periodu.

Ova studija prati genetsko poreklo avarske elite do dalekog regiona istočne centralne Azije. Ona pruža direktne genetske dokaze za jednu od najvećih i najbržih migracija na velike udaljenosti u drevnoj ljudskoj istoriji, istaknuto je u saopštenju Maks Plank instituta.

Ko su bili Avari?

Avari su vladali velikim delom centralne i istočne Evrope skoro 250 godina, sa centrom u Karpatskom basenu. Znamo da su došli iz centralne Azije u 6. veku nove ere. O njihovom poreklu raspravljali su drevni i moderni istoričari. Sada je multidisciplinarni istraživački tim koji se sastoji od genetičara, arheologa i istoričara, kao i od istraživače sa Instituta Maks Plank za evolucionu antropologiju u Lajpcigu, Nemačka, dobio i proučavao prve drevne genome sa najvažnijih lokaliteta avarske elite otkrivenih na teritoriji današnje Mađarske.

Uprkos mnogo naučnih debata, njihova prvobitna domovina i poreklo ostali su nejasni. Pre svega su poznati iz istorijskih izvora njihovih neprijatelja, Vizantinaca, koji su se pitali o poreklu strašnih avarskih ratnika nakon njihovog iznenadnog pojavljivanja u Evropi. Da li su došli iz Rouranskog carstva u mongolskoj stepi (koju su Turci upravo uništili), ili treba verovati Turcima koji su oštro osporavali tako prestižno nasleđe?

• Zlatni avarski pojas
• Šlemovi tipa Baldenhajm-ratnička oprema varvarskog porekla?
• Ritualno “ubijanje predmeta” kod Kelta

Istoričari su se pitali da li je to bila dobro organizovana migrantska grupa ili mešana grupa begunaca. Arheološka istraživanja su ukazala na mnoge paralele između Karpatskog basena i evroazijskih nomadskih artefakata (oružje, posude, konjska oprema), na lunasti pektoral od zlata koji se koristio kao simbol moći. Takođe znamo da su Avari doneli uzengija u Evropu. Ipak, do sada istraživači nisu mogli da prate njihovo poreklo u širokim evroazijskim stepama.

Nova studija rešila je misteriju porekla

U ovoj studiji, multidisciplinarni tim analizirao je skeletne ostatke 66 osoba iz Karpatskog basena. Studija je obuhvatila osam najbogatijih avarskih grobova ikada otkrivenih, preplavljenih zlatnim predmetima, kao i druge pojedince iz regiona pre i tokom avarskog doba.

„Mi se bavimo pitanjem koje je bilo misterija više od 1400 godina: ko su bile avarske elite, misteriozni osnivači carstva koje je skoro srušilo Carigrad i više od 200 godina vladalo zemljama današnje Mađarske, Rumunije, Slovačke, Austrije, Hrvatske i Srbije?“, objašnjava Johanes Krause, viši autor studije.

Avari nisu ostavili pisane zapise o svojoj istoriji i ovi prvi podaci o celom genomu pružaju čvrste tragove o njihovom poreklu. „Istorijska kontekstualizacija arheogenetskih rezultata omogućila nam je da suzimo vreme predložene avarske migracije. Prešli su više od 5000 kilometara za nekoliko godina od Mongolije do Kavkaza i posle još deset godina nastanili se u današnjoj Mađarskoj. Ovo je najbrža migracija na velike udaljenosti u ljudskoj istoriji koju možemo rekonstruisati do ove tačke“, objašnjava Chongvon Jeong, jedan od viših autora studije.

• Fenomenalna genetička studija u kojoj su učestvovali i srpski arheolozi otkrila je poreklo indoevropskog jezika

Guido Gnecchi-Ruscone, vodeći autor studije, dodaje: „Pored njihovog jasnog afiniteta prema severoistočnoj Aziji i njihovog verovatnog porekla usled pada Rouranskog carstva, takođe vidimo da avarska elita iz 7. veka pokazuje 20 do 30 procenata dodatnog nelokalnog porekla, verovatno povezanog sa severnim Kavkazom i zapadnoazijskom stepom, što bi moglo da sugeriše dalju migraciju iz stepe nakon njihovog dolaska u 6. veku. Istočnoazijsko poreklo nalazi se kod pojedinaca sa nekoliko lokaliteta u oblasti naselja između Dunava i Tise u današnjoj centralnoj Mađarskoj. Međutim, van regiona primarnog naselja nalazimo veliku varijabilnost u nivoima primesa među pojedincima, posebno na južno-mađarskom lokalitetu Kelked. Ovo sugeriše da imigrantska avarska elita vlada raznolikom populacijom uz pomoć heterogene lokalne elite”.

Ovi uzbudljivi rezultati pokazuju koliki je potencijal u dosadašnjoj saradnji između genetičara, arheologa, istoričara i antropologa za istraživanje „perioda migracija“ u prvom milenijumu nove ere.