Veštačka inteligencija otkriva da Svici sa Mrtvog mora mogu biti stariji nego što se ranije pretpostavljalo, a čak dva fragmenta biblijskih svitaka datiraju iz vremena njihovih pretpostavljenih autora.

Do ovih otkrića došao je međunarodni tim istraživača predvođen profesorom Mladenom Popovićem sa Univerziteta u Groningenu. Tim je primenio kombinaciju radiokarbonskog datiranja, paleografije i veštačke inteligencije kako bi preciznije odredio starost svitaka. Studija je objavljena u časopisu PLOS One.

Istorijski značaj svitaka

Svici sa Mrtvog mora otkriveni su između 1946. i 1947. godine u pećinama Kumran, u blizini Mrtvog mora, i predstavljaju najranije sačuvane tekstove hebrejske Biblije (Tanah). Napisani su pretežno na hebrejskom, ali postoje i fragmenti na aramejskom i grčkom jeziku. Ovi tekstovi datiraju od 3. veka pre nove ere do 2. veka nove ere i obuhvataju verske spise, pravne dokumente i kalendare.

Međutim, do sada se datiranje svitaka oslanjalo pretežno na paleografiju, tj. analizu drevnog rukopisa. Brojni svici premazani su ricinusovim uljem pedesetih godina prošlog veka kako bi se poboljšala čitljivost, ali je ova metoda ugrozila tačnost ranog radiokarbonskog datiranja.

Za novu studiju, istraživači su prvo očistili 30 uzoraka rukopisa, uklanjajući kontaminaciju ricinusovim uljem. Od toga je 27 uzoraka uspešno datirano radiokarbonskom metodom, što je pokazalo da su neki fragmenti noviji, ali da je većina zapravo starija nego što se ranije verovalo.

Nova saznanja o vremenu nastanka svitaka

Od trenutka otkrića, Svici sa Mrtvog mora su dramatično promenili naše razumevanje jevrejskog i hrišćanskog porekla. Iako se opšte vreme nastanka svitaka već određivalo u rasponu od 3. veka pre nove ere do 2. veka nove ere, pojedinačne rukopise nije bilo moguće precizno datirati.

Jedan od zanimljivih primera je svitak 4Q114, koji sadrži poglavlja iz Knjige proroka Danila. Ranije analize rukopisa datirale su ga u kasni drugi vek pre nove ere, dok je nova procena, koristeći veštačku inteligenciju, pokazala da nastanak ovog svitka pada između 230. i 160. godine pre nove ere, što se poklapa sa životnim vekom njegovog pretpostavljenog autora.

Pored toga, istraživanje je otkrilo da su dva stila pisanja—hasmonejski i herodovski—koegzistirala duže nego što se ranije verovalo. Takođe, jedan od primeraka Propovednika sada je datiran u period koji odgovara njegovom autoru, što bi moglo dovesti do promene u naučnom tumačenju razvoja jevrejske misli tog perioda.

Buduće primene veštačke inteligencije

Popović i njegove kolege veruju da alat Enoh ima potencijal da nadmaši čak i istraživanje Svitaka sa Mrtvog mora. Ovaj metod može se koristiti za datiranje desetina drugih rukopisa iz raznih istorijskih konteksta, bez uništavanja čak i sitnih uzoraka za radiokarbonsko datiranje.

• Papirus iz Herkulanuma otkriva gde je sahranjen Platon
• Otkriven dragocen nalaz – rukopis na brezovoj kori
• Prva štampana knjiga u Srbiji – Rujansko Četvorojevanđelje, ovde je nastala

„Otvorili smo nova vrata u drevni svet, poput mašine vremena“, rekao je Popović. „To nam omogućava da proučavamo ruke koje su pisale Bibliju i da prvi put utvrdimo da dva fragmenta biblijskih svitaka zaista potiču iz vremena njihovih pretpostavljenih autora.”