Čuveno Rujansko Četvorojevanđelje je prva štampana knjiga u Srbiji. Nastala je u Manastiru Rujan 1537. godine. U Srbiji se danas nalazi svega 92 lista, a ostala dva primerka su u Rusiji i u Češkoj.

Prilikom obilaska manastira mi smo krenuli od Bajine Bašte, prošli smo pored Spomen kompleksa Kadinjača i uputili se ka nekadašnjem vojnom aerodromu u Ponikavama. Potom nas je dalji putokaz odveo direktno do Manastira Rujan. Udaljenost od Bajine Bašte do manastira iznosi 22 km, a vožnja autom oko 45 minuta.

Manastir Rujan

Manastir se nalazi na 700 metara nadomorske visine ispod planine Ponikve, a iznad jezera Đetinje u selu Vrutci. Nažalost, nismo naišli na monahe sa kojima bismo popričali o istoriji starog Manastira Rujan, za koju smo bili jako zainteresovani. U manastiru će vas dočekati nemački ovčar, koji će se sa vama maziti i čuvati vas dok obilazite manastirski kompleks.

Noviji manastir, ono što danas vidimo, je izgrađen u periodu od 2004-2006. godine. Manastir Rujan je posvećen svetom Velikomučeniku Georgiju, a zidan je u stilu ranohrišćanske bazilike i pripada Žičkoj eparhiji.

O samom podizanju starijeg manastira nema pouzadanijih izvora. Veruje se da je podignut tokom 15. ili početkom 16. veka. Stariji manastir, odnosno njegovi temelji, pored jezera Đetinje su potopljeni izgradnjom brane u kanjonu reke Đetinje. Turci su u 16. veku spalili i uništili manastir.

• Arheolozi tragaju za ostacima manastira Rakovica
• Arheološka istraživanja u manastiru Papraća donela su zanimljiva i neočekivana otkrića
• Arheolozi su otkrili kameni nadgrobni spomenik iz 14. veka od izuzetnog značaja

Veruje se da je od njega ostala časna trpeza, a u novom manastiru je ugrađen jedan noseći stub koji je izvađen iz ruševina starog Manastira Rujan. Takođe, zapisano je 1857. godine da su manastirski mermerni stubovi preneseni u Užice i ugrađeni u školu i džamiju.

Manastir Rujan i čitava oblast nose naziv po biljci ruj, koja raste u dolini jezera Đetinje.

Prva štamparija u Srbiji i prva štampana knjiga

Na osnovu pisanih izvora zna se da je Manastir Rujno 1529. godine posedovao prvu štampariju u Srbiji. Nju nabavio i u njoj je radio monah Teodosije. Moguće da je monah Teodosije bio iguman ovog manastira. Monah je ištampao prvu knjigu u Srbiji. Na kraju knjige se potpisao. Bio je samouk.

Prva ištampana knjiga u Srbiji nastala je 1537. godine, a nazvana je Rujansko Jevanđelje ili Četvorojevanđelje.

Međutim, štamparija nije dugo radila, jer su Turci došli i zapalili manastir, a štampariju uništili. Monasi iz Manastira Rujna su pobegli u manastir Raču, sa druge strane planine Tare, i tu su nastavili prepisivačku delatnost. Manastir Rača je zadužbina kralja Dragutina iz 13. veka, a udaljen je 6 km od Bajine Bašte.

Samouki monah Teodosije je štampao knjigu, tako što rezbario slova u drvetu, slagao ih u drveni ram i otiskivao ih na papiru.

Nakon spaljivanja i uništavanja manastira i njegove štamparije od strane Turaka, Rujansko Četvorojevanđelje doživljava strašnu sudbinu. Tokom bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. Narodna biblioteka je stradala, a sa njom i primerak knjige monaha Teodosija. U Srbiji se danas nalazi primerak sa svega 92 lista, u biblioteci SANU u Beogradu.

Drugi, skoro ceo primerak sa 296 listova nalazi se u Državnoj biblioteci u Sankt Peterburgu. Bio je u posedu Vuka Karadžića. Treći, u potpunosti sačuvan primerak, koji je Vuk Karadžić poklonio Pavelu Šafariku, sa 300 listova nalazi se u Državnoj biblioteci u Pragu u sastavu Šafarikove zbirke.

---

izvori: Rujansko Četvorojevanđelje RINA Intervju