Zanimljive činjenice o gladijatorima iz Efesa
Za postojanje gladijatorskih borbi se oduvek znalo. O gladijatorskim borbama postoje slikani i pisani zapisi i naravno dokazi poput gladijatorskih arena. Međutim, nisu postojali fizički dokazi u vidu samih gladijatora, do nedavno.
Pre 30 godina to se promenilo kada su arheolozi pronašli, za šta oni veruju, prvo groblje gladijatora. Prvo arheološki istraženo groblje gladijatora nalazi se u Efesu u Izmiru, u Turskoj. Efes je bio jedan od centralnih gradova antičkog sveta i glavni grad provincije Azije. Prve gladijatorske borbe su održane u Efesu 69. godine pre nove ere.
Arheološki tim bio je predvođen tadašnjim šefom iskopavanja Diterom Knibeom koji je iskopavao gradsku nekropolu pored Via Sacra (Sveta ulica). Došao je do neobičnog otkrića nadgrobnih spomenika na kojima su prikazani gladijatori i natpisi koji ih identifikuju. Ovo je nesumnjivo bilo groblje gladijatora. Skeletni ostaci su bili podvrgnuti temeljnim osteološkim i forenzičkim analizama.
Efes je bio čuven po gladijatorskim igrama. Postoje dokazi u vidu grafita na mermernim zidovima velikog amfiteatra.
Great theatre of Ephesus which used to host Gladiator games! pic.twitter.com/BuVYvadDVJ
— Mudassar Ali Baig (@mudassarbaig) June 12, 2019
Unutar amfiteatra su se održavale gladijatorske igre, koje su uključivale trke kočija i igre smrti. Takođe, prikazi i natpisi gladijtora su pronađeni na svakodnevnim predmetima kao što su uljane terakota lampe.
Nadgrobne ploče gladijatora
Pored toga što su postojali nadgrobni spomenici, iz 2. i 3. veka, koji su ukazivali na to da je osoba bila gladijator, oni nisu bili postavljeni na svim grobovima. Za ostale je zaključeno da su gladijatori na osnovu povreda na kostima, a koje su rezultat gladijatorskih borbi.
U grobovima gladijatora pronađene su i figurice, pitosi, terakota lampe i još nekoliko predmeta. Ukupan broj pokojnika iznosio je 68 i svi su bili muškarci, izuev jedne žene koja je bila robinja na osnovu natpisa na nadgrobnoj steli.
Povrede na skeletima tipične za gladijatore
Svi sahranjeni muškarci na groblju u Efesu imali su između 20 i 30 godina i povrede koje su zadobili tokom života i u trenutku smrti. Studija je objavljena 2006. godine u časopisu Forensic Science International. Pored njih je bila sahranjena i robinja i jedan stariji muškarac, starosti 45-55 godina. Prosečna telesna visina muškaraca bila je oko 168 cm. Inače je ovo normalna visina za rimsko stanovništo, odnosno za muškarce. Žena je bila visoka 159 cm.
Kod jedanaest muškaraca uočeno je 16 zalečenih povreda, a 5 od 11 muškaraca imalo je višestruke traume. Kod njih 10 su uočene povrede na lobanji koje su bile uzrok smrti. Prema istraživačima ovo je visoka učestalost smrtonosnih povreda glave i iznenađujuć podatak, s obzirom da je većina gladijatora nosila šlemove. Otkriven gladijatorski šlem u Pompeji
Jedno od objašnjenja jeste da je reč o tehnici smrtonosnog udarca od strane gladijatora obučenog kao bog smrt Dis Pater koji nosi veliki čekić.
O gladijatorskom oružju se zna iz istorijskih izvora. Na osnovu jedne povrede na skeletu bilo je moguće sa sigurnošću identifikovati oružje koje je upotrebljeno. Reč je o najpopularnijem oružju, gladijatorski trozubac.
Ishrana gladijatora bila je biljnog porekla
Verovali ili ne, gladijatori su uglavnom bili vegetarijanci. Njihova ishrana bila je bogata ugljenim hidratima. Pili su pepeo kao tonik nakon treninga za bolje zarastanje kostiju, odnosno većeg unosa kalcijuma. Do takvih zaključaka došli su naučnici sa Medicinskog univerziteta u Beču i Univerziteta u Bernu, nakon hemijskih analiza na skeletima.
Ovi dokazi se ujedno poklapaju sa istorijskim izvorima u kojima se pominje da su gladijatori imali posebnu ishranu, a koja se sastojala od mahunarki i žitarica. Postojala je i ishrana mlečnim proizvodima i životinjskim mesom, ali u značajnoj meri.
