U toku su arheološka iskopavanja na lokalitetu Gomiljani-Konstantinovica. Reč je o zaštitnim arheološkim iskopavanjima oko i unutar crkve Svetog Konstantina i Jelene u Gomiljanima pored Trebinja, nakon čega će uslediti i obnova ove svetinje.

Arheološka iskopavanja se vrše u organizaciji Muzeja Hercegovine, a stručnu ekipu čine rukovodilac iskopavanja arheolog Ivana Grujić, arheolog-kustos Jelena Pujić i arheolog-pripravnik Jovan Đajić[1].

Na lokalitetu se nalaze i dve praistorijske gomile, preko kojih su postavljeni stećci. Na tom prostoru formirala se i srednjovekovna nekropola sa više od 50 stećaka, kao i crkva koja je verovatno izgrađena u periodu oko 1492. godine.

Crkva Svetog Konstantina i Jelene

Crkva Svetog Konstantina i Jelene je jednobrodna crkva, malih dimenzija 6 x 4m (sa apsidom). Crkva je orijentisana jugozapad-severoistok sa ulazom na jugozapadu i apsidom na severoistoku. Uz južni zid crkve prislonjen je aneks sa nasvođenim krovom.

“Analogije za ovu crkvu na prostoru Hercegovine nema, ali se po obliku ubraja u ranosrednjovekovne crkve, sa ankesima sa južne i sa severne strane“-rekla je Ivana Grujić.

Cilj istraživanja, pored toga što su iskopavanja zaštitnog karaktera, jeste da se utvrdi vreme kada je crkva mogla biti podignuta, budući da njen arhitektonski sklop odstupa od uobičajenih srednjovekovnih crkava.

Iskopavanja su dovela do otkrića velikog broja grobova unutar i izvan crkve, koji se datiraju do 19. veka. Još uvek se ne zna tačno kada je počelo sahranjivanje unutar i izvan crkve. U nekoliko slučajeva, reč je dvojnim ili grupnim grobnicama. Unutar crkve otkrivene su tri kamene grobnice, orijentacija jedne na sredini naosa crkve, bila je sever-jug. Pored sahrana odraslih individua, javljaju se i dečiji grobovi.

Arheološki materijal

U unutrašnjosti crkve pronađen je pokretni arheološki materijal koji se datira u rimski period. Veliki broj rimske opeke je pronađen u crkvi koji je upotrebljavan za nivelisanje terena, odnosno kao spolije. Takođe, pronađeni su fragmenti rimske keramike i stakla.

“U jednom od slojeva u unutrašnjosti crkve pronađen je i novac cara Konstantina II. Reč je bronzanom folisu. Na aversu je predstavljen lik cara Konstantina Velikog sa velom na glavi, a na reversu car Konstantin u stojećem stavu, obučen u togu-predstavljen kao božanstvo. Ovakakv novac kovan je u čast cara Konstantina, a ovaj primerak, po dosadašnjim zapažanjima kovan je u Aleksandriji 247-348. godine, odnosno 10 godina nakon smrti cara Konstantina Velikog“-prenosi Ivana Grujić.

Još jedan izuzetan nalaz bila je i bronzana lukovičasta fibula u obliku samostrela, koja se javlja najčešće u grobovima od kraja druge polovine 4. do prve polovine 5. veka. Reč je o vojničkoj fibuli, koju su vojnici dobijali povodom određenih carskih jubileja i proslava.

Na osnovu rezultata arheoloških istraživanja kontinuitet sahranjivanja na ovom prostoru traje od praistorije, preko antike, srednjeg veka, do danas.

Istraživanja će biti završena kada arheolozi budu stigli do nivoa temelja crkve. Potom će se pristupiti obnovi crkve, koja je planirana do kraja iduće godine.

Inicijativa za obnovu crkve Svetog Konstantina i Jelene krenula je od ruskog sveštenika, oca Konstantina koji je boravio u Trebinju i slučajno došao u Gomiljane. Bio je očaran ambijentom Gomiljana koji imaju tri crkve na veoma malom području, a jedna među njima je i crkva Svetog Konstantina i Jelene.

“Kad je čuo, a nakon toga i vidio, predložio je da se krene u obnovu crkve, a da će deo sredstava sakupiti u Rusiji. To je i uradio tako da je njegova supruga Jelena donela deo novca za obnovu crkve”, rekao je predsednik Odbora za gradnju Predrag Milošević.

[1] Tokom istraživanja ovog lokaliteta, stručnu pomoć zaposleni u Muzeju Hercegovine dobili su i od arheologa-antropologa Maje Miljević-Đajić i arheologa Đure Pribilovića, kao i pomoć od meštana sela.

Izvori: Trebinje Live i Old.kons.gov.ba