Tetovaže su u dolini Nila vekovima bile deo kulturnog izraza, ali nova arheološka istraživanja otkrivaju da su se u hrišćanskoj Nubiji tetovirala čak i lica odojčadi i male dece.

Tetovaže danas doživljavamo kao izraz ličnog identiteta, estetike ili pripadnosti određenoj zajednici. Međutim, arheološki dokazi pokazuju da su ljudi koristili tetovaže za prenošenje simboličnih poruka još pre najmanje 5.000 godina. Novo istraživanje objavljeno u časopisu PNAS sada značajno proširuje naše razumevanje ove prakse u drevnoj Nubiji i donosi iznenađujuće otkriće: tetovirana lica odojčadi i male dece.

Najveće istraživanje tetovaža u dolini Nila do sada

Tim istraživača sproveo je sistematski pregled tetovaža na skeletnim ostacima i mumificiranoj koži 1.048 individua sa tri arheološka lokaliteta u današnjem Sudanu – Semna South, Kulubnarti i Qinifab School. Ovi lokaliteti obuhvataju period od oko 350. godine p.n.e. do 1400. godine n.e.

Primena multispektralne analize, metode koja registruje talasne dužine nevidljive ljudskom oku, omogućila je identifikaciju izbledelih ili ranije neprepoznatljivih tetovaža na tamnoj, oštećenoj ili mumificiranoj koži. Zahvaljujući ovoj tehnici, istraživači su identifikovali 27 tetoviranih individua, čime je gotovo udvostručen ukupan broj poznatih tetoviranih osoba iz čitave doline Nila tokom prethodnih 4.000 godina.

Među njima se nalaze i dva izuzetna slučaja: dete staro oko 18 meseci sa jasno vidljivim tetovažama, kao i odojče uzrasta između 7,5 i 10,5 meseci sa mogućim tragovima tetoviranja.

Tetovaže pre i posle hrišćanstva

Pre širenja hrišćanstva, tetoviranje u nubijskom regionu uglavnom je bilo povezano sa ženama. Tetovaže su bile diskretne, najčešće smeštene na šakama i podlakticama, i sastojale su se od sitnih tačaka formiranih ponovljenim ubadanjem jednostavnim alatom.

Međutim, od 7. veka n.e., sa uspostavljanjem hrišćanstva kao dominantne religije u Nubiji, dolazi do značajnih promena. Na lokalitetu Kulubnarti, koji je bio pretežno naseljen tokom hrišćanskog perioda, tetovaže više nisu bile ograničene samo na žene. Naprotiv, oko 19% ispitanih individua sa ovog lokaliteta imalo je tetovaže, uključujući muškarce, žene i malu decu.

Još upečatljivija je promena u njihovom položaju. Tetovaže postaju vidljive i centralne, često smeštene na čelu, slepoočnicama i obrazima. Ova transformacija ukazuje na novu društvenu i religijsku funkciju tetovaža, koje sada deluju kao javni marker identiteta i vere.

Zašto su deca tetovirana?

Posebnu pažnju privukle su tetovaže na licima odojčadi i male dece. Istraživači razmatraju više mogućih objašnjenja. Jedna od hipoteza sugeriše da su tetovaže na čelu mogle imati apotropejsku funkciju, kao oblik zaštite dece od bolesti, posebno glavobolja i visokih temperatura koje su često pratile malariju – endemsku bolest u dolini Nila.

Analiza oblika tetovaža ukazuje i na promenu u samoj tehnici izrade. Umesto sporog, tačkasto-baziranog ubadanja, u hrišćanskom periodu verovatno su korišćeni oštri noževi ili sečiva, omogućavajući brže i odlučnije nanošenje znakova.

Kontinuitet tetoviranja do savremenih praksi

Do ovog istraživanja, poznato je bilo svega tridesetak slučajeva tetovaža iz doline Nila, rasutih kroz nekoliko milenijuma. Nova otkrića ne samo da popunjavaju ove hronološke praznine, već ukazuju i na mogući kontinuitet između srednjovekovnih i savremenih hrišćanskih tetovažnih praksi u severoistočnoj Africi.

• Otkrivene verske tetovaže iz 7. veka u Sudanu
• Šta nam tetovaže na mumijama otkrivaju o rađanju u starom Egiptu?
• Kako je došlo do mumifikacije zelene ruke deteta u čijoj je ruci bio bakarni novčić

Kako ističu autori studije, iako tetoviranje dece danas može delovati šokantno, ono se u svom kulturnom kontekstu ne razlikuje nužno od drugih telesnih praksi koje su društveno prihvaćene u različitim epohama.

„Oblik tetoviranja u Kulubnartiju, koji je mogao biti izveden relativno brzo, ne deluje ekstremnije od bušenja ušiju maloj deci ili obrezivanja novorođenčadi“, navodi se u studiji.