Jedno od najvećih arheoloških nalazišta na svetu jeste grobnica Prvog kineskog cara Ćina koga čuva vojska od terakote.

Zapečaćena duže od 2,000 godina, slučajno biva otkrivena 1974. godine. Sa njenim otkrićem započinju jedna od najvećih arheoloških iskopavanja koja su spovedena u prošlom veku.

Prvi kineski car Ćin je tokom života patio od straha od smrti. Stalno je tragao za eliksirom koji bi mu zagarantovao besmrtnost. Pošto nije uspeo da ga pronađe, rešio je sebi da obezbedi večnu vladavinu u zagrobnom životu povevši svoju vojsku sa sobom.

1. Briga o radnicima

S obzirom da je otkriveno nekoliko hiljada ljudskih i životinjskih figura od terakote, veruje se da je veliki broj ljudi učestvovao na ovom projektu. Hroničari tog vremena zabeležili su da je na izgradnji grobnice radilo više od 700.000 ljudi dok je car Ćin bio živ. Smatra se da je sagrađena između 228. i 246. godine pre naše ere.

Značajne podatake su pružili ljudski skeletni ostaci iz grobova radnika. Fizičko-antropološke analize skeleta sahranjenih radnika otkrile su da su mnogi radnici zadobili povrede tokom života, verovatno tokom radova. Često su ove povrede pažljivo lečili kako bi mogli da nastave sa izgradnjom careve grobnice. Fizičko-antropološke i hemijske analize izotopa na kostima i zubnoj gleđi su pokazale da su mnogi radnici bili dobro hranjeni i dobrog zdravlja.

Možda je reč o umetnicima ili nekim drugim kvalifikovanim radnicima o kojima se vodila briga. Jer su oni bili ključni i neophodni za izradu vojske od terakote. Budući da se njihov kreativni rad, verovatno, smatrao bitnim, oni su morali da budu zdravi i uhranjeni kako bi se grobnica završila na vreme i bez poteškoća.

2. Carev mauzolej ne sme da se otvori

Jedna od legendi kaže da se car Ćin razboleo i umro nakon što je popio “eliksir besmrtnosti”. Njegova smrt je kratko držana u tajnosti, kako ne bi došlo do pobune među narodom. Potom je car sahranjen na planini Li u svom mauzoleju. Njegova grobnica još uvek nije otvorena.

Istorijski izvori tvrde da su na ulazu postavljene zamke kao što su stotine skrivenih samostrela spremne da spreče svakoga ko pokuša samo da kroči unutar grobnice. Postoji i drugi razlog zašto grobnica nije otvorena, a to je da grobnica sadrži predstave sazvežđa i zemlje, verovatno carstva sa živom. Ona imitira stotinu reka i mora konstriusanih tako da izgleda da teku, odnosno da u grobnici teče reka žive.

Istoričar Sima Ćen je naglasio u svojim spisima upotrebu metala koji teče u stvaranju carevog ličnog modela sveta. Savremene naučne studije potvrđuju prisustvo visokog nivoa žive u zemljištu. Istraživanje sprovedeno 1980-ih otkrilo je područje, u centru grobne humke od oko 12.000 kvadratnih metara, neobično visok nivo žive. Tadašnja istraživanja su pokazala da je koncentracija žive unutar humke, koja je varirala, i izvan nje znatno različita i da ti visoki brojevi pokazuju nivo žive u središtu humke koji nije prirodan.

3. Tri jame sa 8.000 figura od terakote

U tri podzemne prostorije, koje u potpunosti pokrivaju površinu od 22.000 kvadratnih metara, su se nalazili ratnici i konji od terakote u prirodnoj veličini. Tri prostorije su nezavisne jedna od druge, nisu povezane nikakvim prolazom i razlikuju se u veličini i po obliku. Jama 1 je najveća i pravougaonog oblika, a u njoj su smeštene glavne snage vojske. Jama 2 nalazi se na oko 20 metara severno od jame 1, a u njoj se nalazila vojna formacija koju su formirali kočijaši, strelci, konjanici i pešadija. Poslednja jama br. 3, udaljena 25 m od prve dve, očigledno je bila glavna komanda.

Sve tri jame nalaze se istočno od mauzoleja cara Ćina. Što ukazuje da je vojska bila okrenuta prema istoku, odnosno leđima okrenuta od grobnice, u ulozi čuvara koji štite ulaz u carevu grobnicu.

4. Figure od terakote izrađene na različitim lokacijama

Ostala su mnoga pitanja u vezi sa njihovim lokacijama proizvodnje, proizvođačima i zanatskom tehnologijom. Nigde nisu otkrivene radionice niti peći za pečenje figura. Može biti da su keramičke radionice i peći rasklopljene nakon završetka mauzoleja 210. g. p.n.e.

Zato su istraživači u početku posumnjali da su figure možda sušene na vetru, jer bi zbog pečenja popucale. Stvarna temperatura pečenja je nepoznata. Eksperimentalni dokazi su pokazali da je temperatura pečenja nekih figura od terakote u jami br. 2 bila ispod 800 ± 130º C.

Figure konja su izrađene lokalno, a figure ratnika na znatno udaljenoj lokaciji. Nova studija polena koji se nalazi u glini i u zemljištu je to pokazala. S obzirom da su terakota konji znatno veći i teži (2 m dugi i 1.8 m visoki, oko 200 kg) od ratnika (oko 1.8 m visine i oko 150 kg) i pošto su njihove noge relativno krhke one se moglu lako tokom transporta polomiti. Verovatno je da su konji proizvedeni blizu mauzoleja.

5. Pravi vojnici služili kao modeli

Naučna istraživanja su pokazala da su sve figure ratnika napravljene iz više različitih kalupa. Vlažna glina stavljana je u drvene kalupe da bi se napravili delovi tela ratnika-ruke, noge i glave. Tada su vešti umetnici vadili glinu iz kalupa i dodavali određene detalje svakom delu. To je urađeno ručno. Umetnici su želeli da svakog ratnika učine drugačijim. Zatim su delovi spojeni pre pečenja ili sušenja. Potom su se delovi premazivali kako bi se učvrstili. Završni korak bio je bojenje figura izrazito jarkim bojama. One su nestale u dodiru sa vazduhom.

Figure od terakote znatno se razlikuju jedna od drugih. Neke prikazuju starije, a neke mlađe ljude. Oblik očiju, usana, noseva i ušiju je različit i savršeno izvajan. Drevni Kinezi imali su dugu kosu i stoga je svaka figura imala svoju frizuru. Na nekima je bilo brkova ili brade, a na drugima nije. Na ratnicima je bilo mnogo različitih vrsta odeće i obuće. Njihove ekspresije lica pokazivale su njihovo trenutno stanje, jer neki su se smešili, dok su se drugili činili besnim. Naučnici smatraju da su im kao modeli poslužili pravi vojnici. Takođe, dimenzije figura su bile različite, ali i poze koje su ratnici zauzimali. Visina figura kretala se od 175 cm do preko 190 cm.

Nova studija je pokazala da nema facijalnih razlika između vojnika izrađenih od gline i današnjih Kineza. Oni su bili izrađeni da budu „pravi vojnici“ ili kao zamena prave vojske koja će služiti caru Ćinu.

6. Ubijao je sluge da ne otkriju mesto večnog počinka

Arheolozi su takođe pronašli puno grobova u blizini podzemnih prostorija. U nekim grobovima pronađeni su skeletni ostaci ljudi koji su ubijeni na brutalan način. Istoričari su verovali da su radnici ubijeni kako ne bi otkrili lokaciju carevog večnog počinka.

Pored sahranjenih radnika, bilo je i zatvorenika (zarobljeni ratnici i zločinci) i državnih dužnika koji su, verovatno, po kazni radili na izgradnji grobnice. Zajedno sa njima pronađeni su okovi, ali i glinene pločice sa popisima njihovih zločina.