Arheološka istraživanja na Gradini na Jelici, jednom od najznačajnijih ranovizantijskih utvrđenja na Balkanu, i ove godine donela su nova otkrića. Ovaj impozantni lokalitet iz 6. i 7. veka smešten je iznad Čačka.

Arheološka istraživanja lokaliteta Gradina na Jelici započeo je prof. dr Mihailo Milinković 1984. godine. Više od 30 godina je rukovodio istraživanjima objavivši više radova i knjiga. Decenijska arheološka istraživanja Gradine na Jelici donela su bogata saznanja o životu ljudi u ovom utvrđenom gradu.

Ranovizantijsko utvrđenje Gradina na Jelici

Gradina se nalazi u Dragačevu, blizu Čačka, na planini Jelici na 846 m nadmorske visine. Reč je o višeslojnom lokalitetu na kome su uočene faze naseljavanja od praistorije (bakarno doba 2.500 godine p.n.e.), iz ranovizantijskog perioda (6-7. vek) i iz ranosrednjovekovnog perioda (8-9. vek) – slovensko naselje.

Najviše nalaza i najbolje očuvana arhitektura potiče iz vremena rane Vizantije. Odnosno iz vremena vladavine cara Justinijana I (527-565) i njegovih naslednika. U ovom utvrđenom ranovizantijskom gradu, koji se prostirao na 20 ha, otkriveno je pet crkava (A-D) sa više zidanih grobnica, nekoliko građevina različitih namena i nekropola.

„Istražene su rezdencijalne građevine, zgrade mešane namene, radionice i skladišta. U građenju je korišćen kamen, sa ili bez malternog veziva“, rekao je prof. dr Mihailo Milinković za “Sve o arheologiji”.

Zanimljiva otkrića na lokalitetu

Među posebnim bazilikama izdvaja se bazilika „C“ koja je u osnovi imala krstoobraznu krstionicu i bila je fresko-dekorisana.

Zanimljivo je to da su na ovom lokalitetu (bazilike A i B) pronađene dve sahrane deteta, a na njihovim lobanjama je primećena veštačka deformacija lobanje. Ovo je jedan od indikatora koji ukazuje i na prisustvo plemena Germana na Gradini, pored nalaza u vidu odevenih predmeta i grnčarije koji se njima pripisuju.

Nastavak istraživanja na Gradini

Arheološka istraživanja koja su prekinuta 2019. ove godine su nastavljena na Gradini na Jelici. Njih danas sprovodi Arheološki institut i uz finansijsku podršku Ministarstva kulture i informisanja.

Ovogodišnja iskopavanja sprovedena su u Gornjem gradu, između objekta X i severnog bedema, gde su bili planirani konzervatorski radovi. Takođe je istražena i prostorija “f” u objektu VI koji se nalazi sa spoljne strane severnog bedema ili u severnom podgrađu. Reč je o velikoj građevini sa granarijumom (žitnicom). Takođe, sprovodi se konzervacija i ovog objekta.

Arheološkim istraživanjima oko objekta X i severnog bedema primećeni su tragovi gorenja u vidu sloja gareži. Profesor dr Milinković je i sa ranijim istraživanjima potvrdio da se na čitavom prostoru Gradine dogodio požar. I da se život u ovom ranovizantijskom utvrđenju završio, verovatno, nasilno i brzo.

Arheološki nalazi unutar utvrđenja

Kao i na svakom arheološkom lokalitetu, i ovde ima najviše grnčarije. Potom predmeta od metala i stakla. Na Gradini su česti ulomci prozorskih okana, ali i delovi staklenih posuda.

Sa novijim istraživanjima pronađene su naušnice, fibule za odeću, češalj od roga životinje, alati i oružje. Pronađena je gvozdena strela sa tulcem za nasađivanje i odlomljenim vrhom.

Takođe su pronađeni delovi lamelarnog oklopa – lamele. Do istog otkrića delova oklopa arheolozi su došli i 2013. godine.

„Reč je o oklopu sastavljenom od međusobno povezanih gvozdenih pločica, prestižnoj opremi ratnika, koja svoje analogije, primera radi, ima u Bokhondongu, u Južnoj Koreji. Po svemu sudeći, na Jelici su uz brojne delove oklopa pronađeni i ostaci šlema, izrađenog u istoj tehnici. Takvi nalazi su retki“, objasnio je profesor. Za sve otkrivene pokretne nalaze sledi detaljna analiza, njihova obrada i na kraju publikacija.

“Na Gradini su i ove godine sprovedeni arhitektonski konzervatorski radovi, u organizaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, u sklopu posebnog projekta pri Ministarstvu kulture i informisanja. Ovi su radovi značajni, obzirom da na teritoriji opštine Lučani, na kojoj se Gradina nalazi, nema sličnih spomenika, i da se zahvaljujući njima stiču uslovi za realizaciju ideje o arheološkom parku na ovom dominantnom mestu sa nenarušenom prirodom, blizu važnih saobraćajnih komunikacija”, istakao je prof. dr Milinković