Arheološki neolitski lokalitet Tumba Madžari u Makedoniji
Arheološki lokalitet Tumba Madžari nalazi se u istočnom delu današnjeg Skoplja, na oko 6,5 km od centra grada. Ovo neolitsko naselje otkriveno je slučajno 1961/62. godine tokom izviđanja za izgradnju autoputa. Lokalitet je u svetu postao prepoznatljiv po antropomorfnim modelima kuća “velika majka” ili “boginja majka”.
Istorijat istraživanja
Godine 1978., pod vođstvom Vojislava Saneva, organizovana su prva arheološka istraživanja u organizaciji Muzeja Makedonije. Od tada do 2013. u više navrata vršena su arheološka istraživanja pod vođstvom nekoliko makedonskih i stranih arheologa. Od 1978. do 2000. godine načelnik iskopavanja bio je Vojislav Sanev, zatim je od 2002. započeo međunarodni istraživački projekat između CNRS -a iz Francuske pod vođstvom dr Catherine Comeng i Muzeja Makedonije pod rukovodstvom dr Dragiša Zdravkovski u saradnji sa Institutom za istoriju umetnosti i arheologiju Filozofskog fakulteta u Skoplju.
- Pronađeni životinjski ostaci psa u Pločniku kod Prokuplja stari 6,500 godina
- Figurine nam otkrivaju kakva je bila “moda” u vinčanskoj kulturi
Od 2003. do 2005. godine francuski tim je radio nezavisno na lokaciji. U okviru međunarodnog projekta izvršene su petrografske, geološke, paleobotaničke, arheozološke analize, kao i hronološko datiranje lokaliteta. Do 2007. godine istraživanje vodi dr Dragiša Zdravkovski, a od 2008. rukovodilac istraživanja i celog projekta je MA arheolog Elena Stojanova-Kanzurova.
Arheološki lokalitet Tumba Madžari
Tokom višegodišnjeg istraživanja otkrivena su tri kulturna horizonta sa brojnim pokretnim i nepokretnim arheološkim nalazima koji datiraju od kraja ranog neolita (Anzabegovo-Vrsnik I) do kraja srednjeg neolita (Anzabegovo-Vrsnik IV) ili u period od 5800-5200. god. p.n.e.
Do sada je registrovano devet kuća koje su izgrađene od pletara i drveta dimenzija od 4,50 x 6 metara do 9 x 9 metara. Keramika se ističe kvalitetom izrade, ornamentikom i raznovrsnom tipologijom predstavljenom ukrašenim čašama na visokoj nozi, amforama, askosima, konusnim zdelama manjih ili većih dimenzija itd. Ukrašavanje posuđa predstavljeno je crnim slikanjem, impresom, barbotinom i retko drugim tehnikama.
Osim grnčarije, pronađeni su i brojni fragmenti žrtvenih stolova, antropomorfne i zoomorfne figurine, a kao najvažnije naveli bismo antropomorfne modele kuća poznatih kao „velika majka“, „majka boginja“. Kroz ove “ritualne” predmete možemo primetiti velika zanatska znanja i dostignuća čoveka u periodu neolita koji je na divan način kombinovao antropomorfne predstave sa arhitektonskim delima oko sebe. Pored ovih keramičkih predmeta, pronađen je i veliki broj kamenih sekira, dleta, noževa i koštanih predmeta. Otkriven je i dečiji ukop, kao i veliki broj životinjskih kostiju.
Neolitsko selo na otvorenom
Kako bi se ovaj lokalitet bolje predstavio, ali i period neolita bolje približio današnjem čoveku, 2008. godine pokrenut je projekat „Neolitsko selo-TUMBA MADŽARI“. Od tada, pre nekoliko godina su na ovom mestu rekonstruisane četiri kuće koje su izgrađene u duhu neolitske arhitekture od drveta, zemlje, slame i trske. Kuće takođe imaju neolitske peći i druge objekte za kuću, a unutrašnjost je obogaćena rekonstruisanim posudama, oltarima, kamenim oruđem itd.
U svakoj kući nalaze se rekonstruisane ljudske figure koje su prikazane kako obavljajuju kućne poslove poput pravljenja hleba, obrade kamenog alata, tkanja itd. Pored ove četiri glavne kuće na sajtu postoji učionica u kojoj se posetiocima drže predavanja i prodavnica suvenira u kojoj možete kupiti kopije neolitskih predmeta iz Tumbe Madžari.
Od otvaranja ovog muzeja na otvorenom, u njemu je održan niz manifestacija i koncerata, među kojima se organizuje manifestacija „Velika majka“, koju opština Gazi Baba organizuje u saradnji sa Arheološkim muzejom. Uz sve ove aktivnosti za promociju i popularizaciju perioda neolita, arheološko nalazište Tumba Madžari danas je jedno od najposećenijih turističkih mesta u Skoplju gde ljudi dolaze da osete ambijent u neolitskim naseljima koja su postojala na ovim prostorima pre 7-8000 godina i da uživaju u tadašnjoj arhitekturi i umetnosti.
Ako ste u mogućnosti, posetite ovo rekonstruisano neolitsko selo za koje možete dobiti više informacija na:
