Najveći broj arheoloških iskopavanja sprovodi se u letnjem periodu. Uglavnom se radi o nastavku iskopavanja različitih tipova lokaliteta od perioda praistorija pa sve do srednjeg veka. S obzirom da arheološko leto nije rezervisano samo za Srbiju, već i za druge države, saznajte šta su to arheolozi otkrili u Republici Srpskoj…

Arheološki lokalitet Prljuša-Mali Šturac na Rudniku

Realizacija projekta Arheološkog instituta „Prospekcija Malog Šturca: istraživanje praistorijskog rudarstva“, koji je i ove godine podržalo Ministarstvo kulture i informisanja RS, započeta je početkom jula 2021. godine. Arheološkim istraživanjima praistorijskog rudarstva rukovodi dr Dragana Antonović.

• Arheološka otkrića leta 2021

Lokalitet Prljuša na Malom Šturcu je otkriven pre 35 godina, iskopavan od 1981. do 1989. godine, a ponovo se istražuje od 2010. godine, u saradnji sa Muzejom rudničko-takovskog kraja.

Veličina lokaliteta, broj kamenih rudarskih batova i još uvek vidljiva okna ukazuju da je ovaj rudnik bio eksploatisan u većem obimu i da je tu bila iskopana veća količina karbonatne rude bakra za potrebe praistorijske metalurgije, što Prljušu svrstava u red najvećih starih rudnika u jugoistočnoj Evropi.

Valjevo, Mali Zvornik

Dobro očuvani ostaci vizantijske bazilike, ogromne trobrodne crkve, površine oko 800 kvadratnih metara, koja potiče verovatno iz šestog veka, isplivali su nakon istraživanja koja su poslednjih godina, naročito ove, intenzivirana na arheološkom lokalitetu „Orlovine” u Malom Zvorniku. Ta veličanstvena građevina je međutim samo „kap u moru” lokaliteta površine preko 40 hektara na padini u neposrednoj blizini hidroelektrane na Drini.

Sve ukazuje da je reč o utvrđenom naselju sa kompletnom infrastrukturom, mogućem administrativnom centru i episkopskom sedištu. Arheološki posmatrano, to je jedan od najvećih kasnoantičkih, odnosno ranovizantijskih lokaliteta na teritoriji Srbije, za sada potpuno misteriozan, jer o njemu ne postoje nikakvi dokumenti niti se pominje u bilo kakvim istorijskim izvorima…

Ovaj uvod u priču za „Politiku” pravi Radivoje Arsić, arheolog Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Valjevu, koji je teritorijalno nadležan za područje Malog Zvornika. Valjevski arheolozi, zajedno sa kolegama iz Čačka, pridružili su se istraživanjima koja je na ovoj lokaciji pre pet-šest godina započeo profesor Dejan Radičević sa beogradskog Filozofskog fakulteta, Odsek arheologija. Dosadašnje istraživanje, predstojeću konzervaciju i pripremu lokaliteta za turističku prezentaciju finansira opština Mali Zvornik.

• Otkrivena je srednjovekovna crkva na obroncima Ostrovice
• Arheološko leto 2019. u Srbiji
• Manastir Đurine ćelije-arheološka iskopavanja

‒ Dobrim delom je istražena crkva koja je jako dobro očuvana. Posebno je zanimljiv oltarski deo sa sedištima za sveštenstvo i episkopa, što ukazuje na značaj ovog objekta. Okolo se nalazi više objekata od kojih su neki spratni, ali su urušeni. Još ne znamo čemu su služili, pretpostavljamo da je jedan od njih bio episkopski dvor, jer je vezan direktno za crkvu. U blizini su i ostaci velike cisterne za vodu koja je snabdevala deo naselja ili celo naselje. Sačuvan je i deo kanala za vodu koji prolazi kroz crkvu i verovatno je vodio do krstionice ‒ navodi Radivoje Arsić.

Prema njegovim rečima, posebna atrakcija ovog istraženog dela arheološkog lokaliteta jesu grobnice koje su bile sastavni deo projekta crkve, jer su sazidane ispod crkvenog poda. Otkrivene su verovatno zbog toga što su opljačkane, jer su pljačkaši probili pod i došli do jedne grobnice, pa su tako i arheolozi, vekovima kasnije, praktično tragom lopova, otkrili nešto novo.

‒ Postoji mogućnost i da ovde nisu bili pljačkaši u pitanju već da su Romeji, tadašnji stanovnici naselja, pod najezdom Avara, napuštajući ovu lokaciju otvorili grobnice i iz njih poneli sve što je bilo od religijske važnosti. Moguće je i da su ekshumirali crkvene velikodostojnike koji su tu bili sahranjeni ‒ kaže Arsić, dodajući da je teško vremenski locirati ove događaje, ali da je verovatno da je krajem šestog veka crkva zapaljena…

Postoji mogućnost da je čitava lokacija jedno vreme pripadala provinciji Dalmacija, koja dugo nije ulazila u sastav Istočnog carstva, nego je tu prolazila granica, da bi tek kasnije bila priključena tom carstvu, ukazuje on.

Srednjovekovna crkva u Cernici kod Gacka

Stručnjaci Muzeja Hercegovine nastavili su iskopavanja na lokalitetu Cernica kod Gacka u julu ove godine. Ostatke srednjovjekovne crkve otkrili su meštani Cernice

2013. godine, a 2018. godine, u organizaciji Muzeja Hercegovine, u saradnji sa Biološkim fakultetom Univerziteta u Beogradu, vršena su istraživanja grobnice kneza Nikole Raškovića Drobnjaka, koji se pominje u Dubrovačkim dokumentima 1453. godine.

Po sačuvanom narodnom predanju, ktitor crkava u Cernici i Ključu bila je Jelena Lazarević, kćerka kneza Lazara i kneginje Milice, druga supruga Sandalja Hranića.

Arheološki nalazi govore da je reč o srednjovekovnoj crkvi s kraja 14. i početka 15. veka, koja je obnovljena u 16. veku, sa ugrađenim delovima srednjovekovnih nadgrobnih spomenika stećaka/mramora. Tokom iskopavanja srednjovekovne crkve, pronađeni su i delovi kamene plastike, koji se stilski datuju u period 12-13. veka, što ukazuje na postojanje starije sakralne građevine.

Cernica je poznata po tome što se u njoj nalazio srednjovekovni utvrđeni grad Ključ, u kojem je stolovao Sandalj Hranić, kao i podgrađe sa trgom gdje se naplaćivala carina i vršila trgovina.

Meštanin Cernice Jovan Bajčetić i danas pamti predanja koja govore da se u ovom mestu nekada nalazilo šest crkava, koje su i sada zakopane.