Arheolozi iz Narodnog muzeja u Leskovcu rekognoscirali su arheološke lokalitete na teritoriji opštine Crna Trava. Tokom prilikom su registrovali 62 lokaliteta od vinčanske kulture do srednjeg veka. Nažalost, naišli su i na jedan veliki problem sa kojim se arheolozi suočavaju, devastiranim lokalitetima od strane divljih kopača.

Projekat „Rekognosciranje arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine Crna Trava“  odobren je od strane  Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije  po konkursu za 2023. godinu i realizovan je u periodu od septembra do decembra 2023. godine.

Projektni tim bili su arheolozi arheološkog odseka Narodnog muzeja u Leskovcu: Vladimir Stojanović, rukovodilac projekta, arheolog, kustos, Julijana Pešić, arheolog, muzejski savetnik i Vladimir Stevanović, arheolog, viši kustos. Stručni konsultant na projektu je  dr Aleksandar Bulatović, arheolog, naučni saradnik u Arheološkom institutu u Beogradu.

Opština Crna Trava u administrativnom pogledu pripada Jablaničkom okrugu. Njena površina iznosi 318 km², a 989 stanovnika naseljeno je u 25 brdsko-planinskih naselja.

Arheolozi evidentirali 62 lokaliteta

„Evidentirano je 62 lokaliteta u 25 naseljenih mesta. Dva lokaliteta su višeslojna – ima ostataka više epoha na jednom lokalitetu, pa je ukupan broj lokaliteta veći, kada se razvrstaju po epohama“, rekao je za portal Vladimir Stevanović, arheolog i viši kustos.

Prema Vladimiru zabeležen je i jedan lokalitet koji sadrži ostatke iz doba praistorije, perioda mlađeg neolita, odnosno vinčanske kulture. Na osnovu pozicije lokaliteta može se okvirno svrstati u naselje.

„Iz rimskog i ranovizantijskog perioda evidentirano je četiri lokaliteta. Od tog broja tri su utvrđenja, a jedan lokalitet se može definisati kao nekropola. Najviše zabeleženih lokaliteta potiče iz srednjeg veka, ukupno 36. Od toga su 4 utvrđenja, 11 naselja, 12 kultnih objekata i 9 nekropola“, kaže Stevanović.

Dalje objašnjava da su otkrili i 22 lokaliteta za koje nije bilo moguće odrediti kojoj epohi pripadaju. Pronašli su ostatke rudnika (njih sedam), koji su verovatno su korišćeni u rimskom i u turskom periodu i 10 metalurško topiničarskih radionica i dve nekropole.

Lokaliteti su u lošem stanju, a prete im i divlji kopači

Tokom realizacije projekta arheolozi su konstantovali da je najveći broj lokaliteta u veoma lošem stanju. Ostaci utvrđenja, crkava i naselja su potpuno obrasla šumom, šibljem i rastinjem. Nekadašnje oranice i livade, sada su potpuno obrasle travom i trnjem i rastinjem, pa  se i mnogi registrovani lokaliteti ne mogu pronaći.

„Takođe, na svakom, lokalitetu i do sada registrovanom ili novoevidentiranom naišli smo na tragove neovlašćenog kopanja, u manjoj ili većoj meri. Suočili smo se sa još  jednim ozbiljnim problemom“, objašnjava Vladimir.

Više: Nelegalna iskopavanja i trgovina arheološkim artefaktima u Srbiji

Naime, usled velike depopulacije sela u opštini Crna Trava, sve je manje ljudi koji žive u selima, poznaju starine i mogu da pruže informacije, ili utvrđivanje lokaliteta.

Prisustvo službenih lica, odnosno arheologa iz nadležnog muzeja u Leskovcu bilo je značajno i imalo je pozitivan efekat, kako na meštane sela, tako i na predstavnike lokalne samouprave.