Arheolozi su otkrili da su najranije poznate tvrđave na svetu gradili lovci-sakupljači u kamenom dobu pre oko 8.000 godina u tajgi današnjeg zapadnog Sibira.

Više otkrivenih naselje iz kamenog doba je pripadalo lovcima-sakupljačima koji su gradili najranija utvrđena naselja na svetu. Arheolozi su zabeležili ostatke rovova, palisada i zemunica unutar utvrđenja.

Nova studija objavljena je u časopisu Antiquity. U naučnoj studiji autori opisuju rezultate istraživanja sa arheološkog lokaliteta Amnja I u zapadnom Sibiru, nadovezujući se na druga utvrđenja iz istog perioda i oblasti.

Lovci-sakupljači gradili prva utvrđenja

Populacija lovaca-sakupljača u sibirskoj tajgi koja je 6.000 godine pre nove ere napravila najstariju tvrđavu  na svetu navele je istraživače na razmišljanje. Pojava naselja branjena palisadama, rovovima uglavnom potiče iz mnogo kasnijih perioda i nije karakteristika lovačko-sakupljačkih zajednica.

Zato su arheolozi bili zbunjeni kada su prvi put dobili radiokarbonske datume 1980-tih na jednom lokalitetu, a koji su pokazali da je utvrđenje uzgrađeno milenijumima ranije nego što se mislilo. Da li su lovci-sakupljači bili toliko napredni da izgrade složene odbrambene sisteme? I zašto su to uradili?

Projekat istraživanja u zapadnom Sibiru sprovodi Insitut za istoriju i arheologiju Ruske akademije nauke u saradnji sa Univerzitetom u Kilu.

Iako danas okruženje zapadnog Sibira deluje surovo i neprijateljski, takav slučaj nije bio pre više hiljada godina. U tom periodu su bili blaži klimatski uslovi. U blizini su se i tada nalazili jezero i reka. Za ribolovce-lovce-sakupljače je to bio pravi raj i idelano mesto za život.

Zabeležen je nagli porast stanovništva, što je moglo da dovede do sukoba između zajednica. To je dalje vodilo do toga da oni ograde svoja naselja i izgrade prve poznate tvrđave na svetu.

Najstarije utvrđenje iz kamenog doba zabeleženo na lokalitetu Amnja I

Jedna tvrđava, koja je bila predmet intezivnih istraživanja i analiza, nalazi se na velikom uzvišenju. Arheološki lokalitet je nazvan Amnja I, dok se Amnja II nalazi malo dalje i nije ograđeno naselje. Amnja I je smeštena u severnoj tajgi regiona Donjeg Ob’a. Naselje se nalazi na peščanom platou iznad močvarne-rečne poplavne ravnice.

Arheolozi su ovaj lokalitet posetili 2019. godine i iz vazduha uočili odbrambenu arhitekturu. Dokumentovali su mrežu dubokih rovova i palisada oko kuća. Prikupili su ostatke gareži i datovali ih. Rezultati su pokazali da su najraniji zidovi i kuće izgrađene oko 6.000 godina pre nove ere. Takođe su se okrenuli paleoekološkim i paleobotaničkim analizama, kako bi otkrili u kakvom su okruženju živeli ovi lovci-sakupljači.

Međutim lokalitet Amnja I je poznat od ranije. Arheološka iskopavanja između 1987. i 2000. godine otkrila su postojanje drvene palisade, potvrđujući odbrambenu interpretaciju dve linije utvrđenja (rovove II i III). Otkriven je i dalji, unutrašnji rov preko uzvišenja (rov I).

Stambeni objekti, kojih ima 10, su u vidu zemunica pravougaone osnove, površine od 13 do 41 m² i dubine 1,8 m. Najveća zemunica od svih nalazi se na vrhu. Unutar zemunica pronađeni su ostaci centralnih ognjišta koja su „dovele su do tumačenja ovih objekata kao dugotrajnih objekata za stanovanje“.

Na osnovu daljih arheoloških istraživanja iz zemunica arheolozi su otkrili na ponovno uništavanje naselja požarom. Ovaj fenomen je zabeležen i na drugim lokalitetima koji su ograđeni u regionu. Arheolozi smatraju da su ovi požari povezani sa nasilnim sukobima.

• Nasilje je bilo široko rasprostranjeno pre 8.000 godina
• Šta je pravi uzrok kolapsa drevnih evropskih kultura?
• Verovalo se da u vinčanskoj kulturi vlada mir i blagostanje. Šta arheologija ima na to da odgovori?

Inovacije među lovcima-sakupljačima

Na lokalitetu Amnja I pronađeni su ostaci najmanje 45 grnčarskih posuda. „Grnčarija se, posebno, smatra važnim tehničkim razvojem, koji omogućava nove strategije prerade i skladištenja dugotrajnih visokokaloričnih namirnica kao što je riblje ulje“, pišu autori u radu.

Oruđe je uglavnom bilo izrađeno od kvarca, ali su arheolozi pronašli i kremene alatke i brojne glave projektila od škriljca. Od životinjskih kostiju, uspeli su da identifikuju losa, irvasa i dabra.

U vreme pre 8.000 godina u današnjem Sibiru, lokalni ljudi su živeli od lova, ribolova i sakupljanja divljih biljaka. Na samo nekoliko kilometara od ovog lokaliteta danas žive Nenti i Hanti koji delimično praktikuju isti stil života.

Ovaj lokalitet i osam drugih poznatih utvrđenja lovaca-sakupljača u regionu poklapaju se sa nizom inovacija koje svedoče o značajnim sociokulturnim i ekonomskim promenama, među kojima su pojava grnčarskih posuda i nagli porast stanovništva i povećani broj zemunica. „U velikoj meri podsećajući na glavne stubove „neolitskog paketa“ koji je tipično povezan sa ekspanzijom rane poljoprivrede“, piše u radu.