U naučnom časopisu PLOS ONE studija, istaknutog hrvatskog naučnika dr sc. Maria Novaka, otkriva nova saznanja o žrtvama praistorijskog masakra u Potočanima kod Požege. Naziv studije je „Analiza genoma gotovo svih žrtava masakra starog 6.200 godina“.

Istraživanje, koje su vodili Mario Novak sa Instituta za antropologiju u Zagrebu, Ron Pinhasi sa Univerziteta u Beču i David Reich sa Univerziteta Harvard, zasnovano je na analizi drevne DNK žrtava praistorijskog masakra pre 6.200 godina.

Ljudski skeletni ostaci najmanje 41 osobe pronađeni su u masovnoj grobnici na arheološkom nalazištu Potočani 2007. godine.

• Nepoznata praksa tretiranja posmrtnim ostacima otkrivena je u Peruu
• Grupna grobnica ili mesto neolitskog zločina na lokalitetu Vinča-Belo Brdo
• Bizarno otkriće masovne grobnice u Meksiku
• Najstariji poznati soj kuge pronađen je kod čoveka pre 5.000 godina

Tokom arheoloških iskopavanja u Potočanima, stručnjaci Arheološkog muzeja u Zagrebu i Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Zagrebu istraživali su masovno sahranjivanje u kojem su pomešani ostaci kostiju najmanje 41 osobe. Svi su oni živeli tokom bakarnog doba – lasinjska kultura.

Istraživanja masovnih grobnica

Do sada su se paleogenetska i bioantropološka istraživanja epizoda masovnog nasilja u dalekoj prošlosti bavila isključivo mestima na kojima su žrtve bili odrasli muškarci koji su poginuli u borbi ili mestima gde su ubijani članovi određene porodice ili zajednice. Poznati su i praistorijski masakri gde su pripadnici grupe migranata ubijani u sukobu sa domorocima, a imamo dokaze da su masovna ubistva bila deo verskog rituala. Ovo istraživanje pruža dokaze o masovnim ubistvima koja nisu bila usmerena na određenu društvenu klasu ili deo zajednice ili porodice, već namerni neselektivni masakr dece, žena i muškaraca u kojem je najmlađa osoba imala oko tri godine. Žrtve su najčešće ubijane udarcem u potiljak, a tela su im bacana u jamu, rekao je Mario Novak za Index.hr.

Naša prva misao bila je da su to žrtve nedavnog sukoba poput Drugog svetskog rata, ali odsustvo bilo kakvog modernog materijala u grobnici i rezultati radiokarbonskog datiranja uzoraka ljudskih kostiju pokazali su da se radi o arheološkim ostacima. U našem slučaju to je praistorijska masovna grobnica i nasilna epizoda koja se dogodila pre oko 6.200 godina– rekla je Jacqueline Balen, muzejska savetnica u Arheološkom muzeju u Zagrebu i šefica istraživanja u Potočanima.

Analize drevne DNK

Istraživanje je pokazalo da većina žrtava iz Potočana nije u srodstvu.

Uspeli smo da izolujemo drevnu DNK iz skeletnih ostataka 38 od ukupno 41 osobe sahranjene u masovnoj grobnici iz Potočana. Sekvenciranjem 38 genoma dobili smo podatke o polu ovih jedinki, njihovom genetskom poreklu, ali i krvnom srodstvu. Iako je mali deo analiziranih bio povezan, približno 70% žrtava iz Potočana nije u rodu, što sugeriše da je ovo samo deo veće poljoprivredne zajednice-, ističe Ron Pinhasi.

• Neverovatno otkriće praistorijske pećinske umetnosti na Balkanu
• Veliko arheološko otkriće na Pešlješcu u Hrvatskoj
• Forenzičke tehnike otkrivaju praistorijsko nasilje pre 30 000 godina

Zanimljivo je da, iako u većini slučajeva ljudi iz Potočana nisu u rodu, bliski genetski dokazi pokazuju da su svi pojedinci pronađeni u ovom grobu delili vrlo homogeno, gotovo identično poreklo (uglavnom vezano za neolitske populacije iz Anadolije i samo 9% nasledilo od zapadnoevropskih lovaca-sakupljača), što ukazuje da je lokalno stanovništvo bilo brojno i stabilno. Ta cifra ukazuje na činjenicu da masakr nije bio povezan sa dolaskom nove, genetski nepovezane grupe-rekao je David Reich.

Rezultati našeg istraživanja pokazuju da masovna neselektivna ubistva nisu ograničena na novije periode i nisu proizvod savremenog društva, već su i u praistoriji bila prisutna mnogo češće nego što se ranije mislilo. U svakom slučaju, potrebna su dalja multidisciplinarna istraživanja, uključujući genetska, ovih vrsta sahranjivanja kako bi se rasvetlili uzroci masovnog nasilja u praistoriji kao i njihova učestalost– zaključuje Mario Novak.

Ovo multidisciplinarno istraživanje sprovedeno je u saradnji sa nekoliko naučnika iz Hrvatske, Austrije, SAD-a i Španije. Kao koautori studije iz Hrvatske navedeni su stručnjaci sa Instituta za antropologiju u Zagrebu, Arheološkog muzeja u Zagrebu i Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Zagrebu.