Šta su srednjovekovni stanovnici Novgoroda radili iz zabave? Klizali su se na ledu na klizaljkama od kostiju životinja. Naime, dok je klizanje bilo ključni način putovanja kroz veći deo drevne krajnje severne Evroazije, u srednjovekovnoj Rusiji klizanje se obavljalo iz zabave.

Nova studija pokazala je kako su ljudi u srednjem veku pravili klizaljke od kostiju domaćih životinja, poput ovaca i konja.

U novom članku objavljenom u časopisu РОССИЙСКАЯ АРХЕОЛОГИЯ Oleg Olejnikov, sa Instituta za arheologiju Ruske akademije nauka, opisuje svoje proučavanje životinjskih kostiju otkopanih u Velikom Novgorodu. Zaključio je da su određene dugačke kosti morale biti korišćene kao klizaljke. Analiza konjskih kostiju iz drevnog Novgoroda pokazala je, ne jednu već, dve vrste klizaljki.

Korišćenje životinjskih kostiju za klizaljke primećeno je u drugim severnoevropskim i skandinavskim zemljama. Olejnikova istraživanja pokazuju da je ova tradicija stigla i na istočne teritorije i bila popularna među stanovnicima u Velikom Novgorodu.

Novgorod je osnovao Viking

Priča o gradu počinje negde oko 860. godine, prema srednjovekovnim ruskim hronikama pisanim od 11. veka, pa nadalje. Oni pominju Veliki Novgorod kao glavnu stanicu na važnom trgovačkom putu, poznatom kao „put od Varjaga do Grka“, koji je povezivao skandinavske trgovačke centre sa Vizantijskim carstvom.

• Arheolozi su u Sibiru pronašli amajliju napravljenu od ljudskog rebra
• Zašto su Vikinzi misteriozno nestali u 15. veku sa Grenlanda?
• Rekonstruisano lice dečaka starog 30.000 godina sa lokaliteta Sungir u centralnoj Rusiji

Grčki put je prelazio Baltik, vodio se duž reka današnje zapadne Rusije, pa do Velikog Novgoroda, a odatle nastavljao na jug duž Dnjepra, preko teritorija Kijevske Rusije, i pružao se do Crnog mora i teritorija Istočnog rimskog carstva.

Prema primarnoj hronici pisanoj u 12. veku, Veliki Novgorod je osnovao Rjurik iz Ladoge, vajaški poglavar Rusa. Pozvan je da vlada ovim područjem i kasnije je postao otac dinastije Rjurikova koja je vladala Kijevskom Rusijom.

Rurik Varjaški je bio „Viking“. Termin Viking su koristili Anglosaksonci i označavao je pirate, i dat je mornarima i jurišnicima koji su dolazili iz Skandinavije, osvajali, naseljavali i istraživali druge zemlje. Bili su poznati i kao Severnjaci, Danci, Varjazi ili Rusi.

Bili su stručni navigatori i mornari, plovili su rekama na svojim dugim brodovima, zvanim Drakkar, koji su smatrani njihovim glavnim tehnološkim dostignućem i ključem njihovog uspeha

Vizantinci i Sloveni su ih zvali Varjazi, a neki su služili i caru kao najamnici, poznati kao „varjaška straža“.

Bili su poznati i kao “Rusi”, što je najverovatnije značilo veslač, a naučnici su saglasni da su stigli iz Švedske. Oni su u 9. veku osnovali državu Kijevsku Rusiju, koaliciju istočnoslovenskih, finskih i baltičkih plemena sa kojima su se ljudi iz Švedske spojili i asimilirali. Kijevska Rusija obuhvata oblasti današnje Ukrajine, Belorusije i zapadne Rusije.

Arheološka iskopavanja Novgoroda

Arheološka iskopavanja u Novgorodu otkrila su zanimljive srednjovekovne nalaze. U srednjem veku Novgorod je postao drugi najvažniji grad u Kijevskoj Rusiji.

Više od 80 godina, opsežna iskopavanja sprovedena u Novgorodu otkrivaju neverovatne nalaze iz srednjovekovnog grada, kao što su čuveni rukopisi od brezove kore napisani na drevnom Novgorodskom dijalektu, Novgorodski kodeks, kao i stambene, administrativne i verske objekte.

U svojoj najnovijoj studiji, Oleg Olejnikov je ispitao zbirku cevastih kostiju velikih domaćih životinja čiji su ostaci pronađeni u arheološkim slojevima od 11. do 15. veka.

Na osnovu eksperimentalne arheologije, etnografije i poređenja sa sličnim predmetima pronađenim u susednim severnim zemljama, zaključio je da su korišćeni kao klizaljke.

Srednjovekovne klizaljke od kostiju životinja su bile srednje veličine, napravljene od metapodijalniih kostiju konja i krupne stoke. Bile su isečene na epifiznim krajevima, sa zaglađenom plantarnom stranom da služe kao klizna površina klizaljke. Krajevi su ponekad bili suženi i uzdignuti kako bi klizaljke bolje klizile na ledu.

Klizaljke od kostiju životinja u Novgorodu

Iskopavanja u Novgorodu od 2008. do 2019. dala su preko 50 koštanih klizaljki. Većina je napravljena od metapodijalnih kostiju konja. Dužina klizaljki je varirala između 17 i 39 cm, a dominirale su klizaljke dužine između 21 i 30 cm.

Može se pretpostaviti da su manje klizaljke, 17-20 cm, koristila deca, a veće odrasli.

• Nova arheološka otkrića u „Sibirskoj dolini kraljeva“
• Zubi losa pružaju dokaze za praistorijsku odeću u Rusiji
• 5000 godina stara lobanja sa tragovima operacije pronađena je u Rusiji

Pravljenje klizaljki je bio jednostavan zadatak, čak i dete je to moglo da uradi i nije mu bilo potrebno nikakvo posebno oruđe, ističe Olejnikov.

Međutim, neke su možda napravili profesionalni majstori za klizanje, iako takve radionice nisu pronađene u Novgorodu. U Skandinaviji, gde su klizaljke bile šire korišćene, jedna takva radionica pronađena je u Norveškoj.

Postojale su dve vrste koštanih klizaljki. Jedna je imala rupe na epifiznom delu za vezivanje klizaljke za cipele uz pomoć pertli koje su se vezivale za prste i pete. Drugi tip nije imao rupe, što sugeriše da su korišćene na drugačiji način.

Za razliku od današnjih klizača, srednjovekovni klizači bi se pomerali koristeći jedan ili dva štapa sa zašiljenim vrhovima. Na njihovu brzinu bi uticala snaga ruku i površina za klizanje.

Koštane klizaljke su takođe pronađene u Engleskoj, Švedskoj, na raznim lokalitetima u centralnoj Evropi, Islandu, Ukrajini, pa čak i Kazahstanu i na Crnom moru, ali i u Srbiji. Neke klizaljke potiču još iz bronzanog i gvozdenog doba.