Šlemovi tipa Baldenhajm-ratnička oprema varvarskog porekla?
U vreme seobe naroda, sa kraja 4. i početkom 5. veka, teritoriju Istočnog rimskog carstva (Vizantiju) naseljavaju varvari. Oni sa sobom, pored odevenih predmeta, donose i ratničku opremu koja je pronalažena u njihovim grobovima. Upravo ti predmeti varvarskog ili verovatno varvarskog porekla predstavljaju materijalni trag njihovog prisustva. Jedan od predmeta ratničke opreme jesu šlemovi tipa Baldenhajm (Baldenheim) sa sponama.
Poreklo ovih šlemova pronalazimo kod varvarskih naroda, iako su mogli biti u vlasništvu osoba različitog etničkog porekla. Šlemovi su pronalaženi kao grobni prilozi u germanskim plemićkim i kneževskim grobovima.
Poreklo Baldenhajm šlemova
Vreme njihove upotrebe i nastanka pada u kraj 5. i početak 7. veka. Radionice za izradu ovih raskošnih šlemova smatra se da su se nalazile na teritoriji severne Italije, po svojoj prilici u kasnoantičkoj Raveni za vreme ostrogotske vlasti. U čijim radionicama su radili romanski majstori, vrsni kovači i zlatari.
Otkriveno je oko 50 šlemova tipa Baldenhajm na Balkanu i u okolini. S obzirom da ih je jako malo otkriveno, to može da govori o njihovom značaju i kome su bili namenjeni. Jasno je da nosioci ovog šlema nisu bili obični vojnici, već neko ko je imao viši rang i položaj u vojsci, ali i među svojim ljudima.
Svojstveno varavarskim plemenima jeste prilaganje ratničke opreme u muškim grobovima. Jedan takav nalaz Baldenhajm šlema potiče iz gepidskog, ratničkog-konjaničkog groba iz Batajnice.
Baldenhajm šlemovi ili njegovi očuvani delovi otkriveni su na lokalitetima: Caričin Grad (Lebane), Batajnica (Kod Beograda), u Naroni (Hrvatska), Saloni (Hrvatska) i u Herakleji Linkestis (Severna Makedonija).
Baldenhajm šlem iz Herakleje Linkestis
Jedan od najlepših i bogato dekorisanih šlemova iz 6. veka otkriven je na lokalitetu Herakleja Linkestis ispod krstionice bazilike. Pored varijanti svojstvenoj ovom tipu šlema, ono što ga izdvaja od ostalih jesu 23 ukrasna medaljona manjih i većih dimenzija. Glavni medaljoni nalazili su se na čeonoj traci, a reč je o ukrasnom frizu koji se četiri puta ponavlja ista grupa medaljona, s tim što u jednom nije ponovljen medaljon sa predstavom Hrista sa apostolima. Na frizu su se nalazile i predstave četiri rozete i životinjskih figura (lavova?).
Najveći medaljon nalazio se ispod središnje spone uramljen frizom 12 portrenih bisti (verovatno apostoli) okrenutih ka srednjišnjem delu gde je prikazan Hrist kako sedi na prestolu i blagosilja desnom rukom. Sa njegove leve i desne strane postavljena je po jedna figura bradatog muškarca u togi. Iznad glave Hrista prikazan je stilizovan grozd. Na jednom medaljonu prikazan je vladar iz desnog profila bez brade sa dijademom, plaštom i oklopom.
Analogije su sa predstavama na aversima folisa. Na aversu jednog folisa na grčkom su ispisane reči: “Gospode, Hriste pomozi…”. Medaljon koji se nalazi desno od najvećeg prikazuje ženu sa dugom kosom i antičkim šlemom sa krestom na glavi u levom profilu. U desnoj ruci drži štap oko koga je namotana zmija. Moguće da su uzor prikazivanja bile boginja Rome ili boginja Atina.
Dva manja medaljona imitirala su vizantijske solide, na jednom je bio prikazan car kao vojnik sa pratećim grčkim tekstom: “Milost, zdravlje…”. Drugi predstavlja personifikaciju Konstantinopolja sa zaštitnim grčkim tekstom. I poslednji mali medaljon sadrži predstavu Viktorije Avguste sa velikim krstom u desnoj ruci i natpisom sličnog sadržaja.
Teško je ovaj šlem dovesti u vezu samo sa germanskim plemenima, predstave ispirisane vizantijskim novcem idu u prilog tome i kontekst u kome je pronađen. Zato nije isključena njegovo poreklo izrade u romejskim radionicama i da je pripadao vizantijskom oficiru ili oficiru germanskog porekla. Moguće da je ovaj šlem dospeo tu kao trofej, poklon ili nešto treće.
Baldenhajm šlemovi nisu predstavljali samo modne rekvizite ili ratničku opremu čija je namena zaštita, već su predstavljali simbol moći i autoriteta vladajućih slojeva.
