Arheolozi su sproveli iskopavanja na arheološkom nalazištu Hatuša, hetitskoj prestonici, i otkrili glinenu tablicu ispisanu klinastim pismom, ali na nepoznatom indoevropskom jeziku.

Hatuša je bila prestonica hetitskog carstva. Hetitsko carstvo je obuhvatalo Anadoliju, severni Levant i gornju Mesopotamiju.

Hetiti su bili dominantna sila na Bliskom istoku. U vreme hetitskog carstva razvijena je tehnologija obrade gvožđa, što je i obeležilo početak gvozdenog doba.

Inače, u vreme Hetita dogodila se jedna od najpoznatijih istorijskih bitaka sa kočijama, bitka kod Kadeša. Bitka kod Kadeša dogodila se 1275. godine pre nove ere između Hetitskog carstva i Egipta, u vreme faraona Ramzesa II. Nijedna strana nije pobedila, a bitka je dovela do prvog zabeleženog mirovnog sporazuma u istoriji.

Istraživanja na Hatuši

Arheološko nalazište Hatuša se nalazi na UNESCO-voj listi svetske baštine od 1986. godine. Nekada je bio glavni grad hetitskog carstva, jedne od velikih sila zapadne Azije tokom kasnog bronzanog doba (1650. do 1200. godine pre nove ere).

Istraživanja traju više od 100 godina pod rukovodstvom Nemačkog arheološkog instituta, piše u saopštenju. U Hatuši je do sada pronađeno skoro 30.000 glinenih pločica ispisanih klinastim pismom. Ove glinene pločice, koje su 2001. godine uvrštene u Uneskovu svetsku dokumentarnu baštinu, pružaju bogate informacije o istoriji, društvu, ekonomiji i verskim tradicijama Hetita i njihovih suseda.

Većina tekstova je napisana na hetitskom, najstarijem indoevropskom jeziku i dominantnom jeziku na lokalitetu. Ipak, ovogodišnja iskopavanja su donela iznenađenje za arheologe. Novopronađeni tekst nalazio se u ritualnom tekstu na, do sada, nepoznatom jeziku.

Hetiti su bili zainteresovani za strane jezike

Profesor Danijel Švemer, šef katedre za antičke bliskoistočne studije na Univerzitetu Julius-Makimilians-Universitat (JMU) Vurzburg u Nemačkoj, radi na artefaktima klinastog pisma. On je objasnio da hetitski ritualni tekst upućuje na novi idiom na jeziku zemlje Kalašma. Ovo je oblast na severozapadnoj ivici hetitskog srca. To nije predstavljalo iznenađenje, jer „Hetiti su bili veoma zainteresovani za beleženje rituala na stranim jezicima.“

• Stručnjaci uz pomoć veštačke inteligencije prevode drevne jezike ispisane klinastim pismom
• Pisma iz Amarne na glinenim pločicama smatraju se najstarijim diplomatskim dokumentima

Takvi ritualni tekstovi, koje su napisali pisari hetitskog kralja, odražavaju različite anadolske, sirijske i mesopotamske tradicije i jezičke sredine. Rituali pružaju vredne uvide u malo poznate lingvističke predele Anadolije iz kasnog bronzanog doba, gde se nije govorilo samo hetitskim jezikom.

Tako tekstovi ispisani klinastim pismom iz Hatuše sadrže odlomke na luvijskom i palajskom jeziku. Oba su anadolsko-indoevropska jezika blisko povezana sa hetitskim. Sadrže odlomke i na hatskom jeziku koji ne pripada grupi indoevropskih jezika. Sada se njima može dodati i jezik Kalašma.

Preciznija klasifikacija novog jezika je u toku

Budući da je napisan na novootkrivenom jeziku, kalašmajski tekst je još uvek u velikoj meri nerazumljiv. Koleginica Danijela Švemera, profesorka Elizabeti Riken (Philipps-Universitat Marburg), specijalista za drevne anadolske jezike, potvrdila je da ovaj idiom pripada porodici anadolsko-indoevropskih jezika.

• Fenomenalna genetička studija u kojoj su učestvovali i srpski arheolozi otkrila je poreklo indoevropskog jezika

Prema Elizabeti, uprkos geografskoj blizini oblasti u kojoj se govorilo palajski, čini se da tekst deli više karakteristika sa luvijskim. Koliko je jezik Kalašme blisko povezan sa drugim luvijskim dijalektima Anadolije iz kasnog bronzanog doba biće predmet daljeg istraživanja.