Brojni egipatski artefakti raštrkani su po svetu. Neki starorgipatski predmeti su završili u muzejima širom Srbije.

Fascinacija Egiptom i njegovom drevnom kulturom budila je u našim krajevima avanturistički duh imućnih putnika od 19. veka. Ta fascinacija traje i opstaje i danas, a dovela je do toga da egipatski artefakti završe u muzejima širom Srbije. Egipatski artefakti, pre svega, pripadaju hramovima i grobnicama. Hronološki se vezuju od Starog kraljevstva do rimskog perioda.

• Trudna egipatska mumija stara 2.000 godina
• Otkriće 59 SARKOFAGA u Egiptu

Prvi veći koraci prilikom proučavanja prošlosti se najčešće dovode u vezu sa renesansom i humanizom. Interesovanje za egipatske artefakte počinje polako da dobija na značaj, zbog čega oni kreću da se sakupljaju i prikazuju među staležom širom Evrope. S obzirom da muzeji tada nisu postojali, postojali su “kabineti kurioziteta” (kabineti retkosti/čudesa) ili zbirke „svega i svačega“. U njima su se gomilali neobični predmeti, fosili, deformisani kosturi i slično. Jedna od najpoznatijih je Tradeskantova Arka u Engleskoj, koja je kasnije prerasla u Ašmolean muzej.

Kasnije su ti predmeti preneti u muzeje, kada počinje njihovo osnivanje tokom 19. veka.

Staroegipatski predmeti u Srbiji

Egipatski predmeti su raštrkani u dvanaest različitih muzeja u Srbiji i ima ih oko 200. Iako zaposleni znaju za te predmete, s obzirorm da ih je nemoguće sve izložiti, oni i dalje većim delom ostaju nepoznati široj publici.

Egipatski predmeti obuhvataju hronološki raspon od Starog kraljevstva do rimskog perioda – od oko 2686. godine pne do 4 veka ne. Za većinu se ne zna odakle potiču, jer su najčešće stizali u muzejske zbirke današnje Srbije kao putnički suveniri iz Egipta.

I to uglavnom od druge polovine 19. veka do danas. Takođe, stizali su i kao pokloni važnim državnicima, kao što je bio Josip Broz Tito (1892-1980, vođa i predsednik SFR Jugoslavije). Ali i kao slučajni arheološki nalazi i retki predmeti koje su muzeji otkupljivali.

Beogradska mumija

Među napoznatijim predmetima egipatske kulture jeste Beogradska mumija, koja je danas izložena u Narodnom muzeju u Beogradu. Tokom putovanja po Egiptu plemić Hadži Pavle Riđički kupio je u Luksoru mumiju “ne za sebe, nego srpski narod”. Potom je juna 1888. godine poklonio mumiju Narodnom muzeju u Beogradu, čime je mumija postala i prvi izloženi egipatski artefakt u srpskom muzeju. Kako bi se mumija bolje proučila i koristila u nastavi, 1992. godina je data Filozofskom fakultetu na dugoročnu pozajmicu.

Mumija u antropoidnom kovčegu datovana je u Ptolomejski period, negde oko 300. godine p.n.e. i spada među 20 posebnih u svetu. Unutar ovoja mumije, ispod leve mišice pokojnika, blizu srca pronađen je svitak papirusa koji  predstavlja jedinstvenu „Knjigu mrtvih“. Od ostalih priloga izdvajaju se amuleti od zlata, lapisa lazulija i fajansa, kao i ogrlica od fajasnih perli.

Kolekcija egipatskih predmeta

Najveća kolekcija egipatskih predmeta nalazi se u Gradskom muzeju u Vršcu. Radi se o 97 egipatskih predmeta: skarabeja, Ušabti figurine, figurine Ozirizsa, amuleti i slično. Prvi donator egipatskih antikviteta bio je slikar Paja Jovanović koji je 1887. godine putovao po Egiptu.

Skarabej

Jedini egipatski predmet koji je pronađen in situ jeste skarabej od zelenog steatita koji je iskopan 1978. godine u Velikoj humci (VI-V vek p.n.e.) u Pilatovićima kod Požege. Egipatski skarabej nalazio se iznad kremiranih ostataka princa/kneza i ukazuje na trgovačke veze među društvenim zajednicama toga vremena. Pretpostavlja se da ovaj predmet potiče iz Italije (Etrurci).

Pored toga što su ih uvozili iz Egipta proizvodili su ih i lokalno. Skarabej je jedan od najpoznatijih simbola starog Egipta-amulet. Nastali su pre više od 4.000 godina.

Poklopac kanopske vaze

Poklopac kanopske vaze sa ljudskom glavom, koja predstavlja Imsetija. On je jedan od četiri Horusova sina, zaštitnika jetre. Potom su tu oslikana lica „maska” koja je izvorno bila pričvršćena drvenim klipovima za antropoidni mumiformni poklopac kovčega. Zatim ušabti figurine od fajansa ili terakote, koje su nekada bile deo pogrebnog obreda različitih ljudi iz različitih doba.

Komplet od četiri takozvane kanopske vaze pravio se za čuvanje unutrašnjih organa (jetre, pluća, stomaka i creva), koji su vađeni iz tela u procesu mumifikacije. Prema verovanju, četiri Horusova sina su štitila ove organe. Ove posude su bile u upotrebi u periodu između pozne Četvrte dinastije (približno 2500. g. pne) i rimskog doba.

• Kako su izgrađene egipatske piramide

Ušabti figurine, koje su prvo bile mumiformne zamene za umrlog, da bi potom bile pretvorene u njegovog/njenog slugu, pripadaju najpopularnijim i najbrojnijim kulturnim artefaktima drevnog Egipta. Prvi put su se pojavile tokom Srednjeg kraljevstva, a izašle iz upotrebe do kraja ptolemejskog perioda.

U poređenju sa drugim evropskim zemljama i njihovim muzejima broj egipatskih artefakata u muzejima u Srbiji je u najboljem slučaju skroman. Međutim, skoro svi egipatski artefakti mogu se podvesti pod jedan zajednički imenitelj: intelektualnu fascinaciju zapadne Evrope starim Egiptom, pojačanu drevnim izvorima kao što su Biblija i klasični autori.

Izvor: Politika Nevidljivo naseđe Stari Egipat i muzeji u Srbiji