Arheolozi su u srednjovekovnim grobovima nailazili i na skelete zmija. U početku su mislili da se tu radi o prirodnoj pojavi, a ne o namernom činu. A da li je zaista tako?

Pre manje od 30 godina arheolozi su, tokom arheoloških iskopavanja nekropole Ravna-Slog u blizini Knjaževca, naišli na skelete zmija u grobovima ljudi. Pažnja zmijskim skeletima nije previše pridavana, jer se mislilo da se tu radi o prirodnoj pojavi.

Međutim, nove analize su pokazale da je položaj zmija u grobovima bio nameran i da je reč o nekom pogrebnom ritualu. U radu, dr Monika Milosavljević objašnjava ovu pojavu.

Skeleti zmija su inače retki u arheološkim kontekstima, a još ređi u grobovima.

Jedna od najbolje istraženih nekropola nalazi se u istočnoj Srbiji, nedaleko od Knjaževca. Reč je o lokalitetu Ravna–Slog, 300 m jugozapadno od antičkog utvrđenja Timacum Minus.

• Ranosrednjovekovna sahrana žene i lisice na nekropoli Slog u Ravni
• Majmuni sahranjeni poput “uspavanih beba”, importovani su u drevni Egipat iz Indije kao kućni ljubimci
• Međunarodni projekat proučava migraciju drevnih mačaka u Evropu, učestvuju i srpski naučnici

Na ovoj nekropoli je zabeležena zanimljiva pojava-pohranjivanje zmija sa ljudima. U sedam rimskih i srednjovekovnih grobova otkriveni su životinjski ostaci zmija zajedno sa ljudskim ostacima.

Skeleti zmija u grobovima su bili zanemareni

Otkriveni skeleti zmija su zabeleženi između 1994. i 1996. godine, ali im tada nije pridavana pažnja. Istraživači su mislili da su zmije grobove koristile kao svoja staništa. Možda je bilo otkriveno i više skeleta zmija, ali su bili odbačeni.

Novije analize pokazale su da ipak položaj zmijskih skeleta u grobovima ukazuje da je reč o nekom pogrebnom ritualu. Naravno, nije ni isključeno da je pojava zmija u grobovima slučajna. Ali položaj u kome su zmije pronađene govori da su neke bile namerno stavljene u grobove.

Iako su skeleti zmija bili zanemarni, od arheološke dokumentacije su odrađeni samo crteži, bez fotografija.

“U svakom slučaju, ovaj fenomen, sahrane zmije i čoveka je važan za proučavanje odnosa čoveka i životinje u arheologiji“, ističe u svom radu dr Milosavljević, M.

Arheološki lokalitet Ravna-Slog

Arheološki lokalitet Ravna-Slog nalazi se u blizini rimskog kastruma Timacum Minus koji je kasnije postao ranovizantijsko utvrđenje. Iskopavanja na ovom lokalitetu tokom 1990-ih otkrila su 72 kasnorimska groba od 4. do 5. veka. Na nekropoli su otkrivena i 65 srednjovekovna groba, od 9. do 11. veka.

Skeletni ostaci zmija pronađeni su u 4 ženska srednjovekovna i jedan dečiji grob. Kao i u dva groba, za koje se pretpostavlja da su iz rimskog perioda.

Sahrane zmija i ljudi

Na osnovu očuvane arheološke dokumentacije primećeno je da položaj zmija ukazuje da je njihovo postavljanje u grobove ljudi bilo namerno.

Kod tri srednjovekovne žene zmije su bile omotane oko struka, kao “pojas”. Kod dečijih grobova iz rimskog i srednjeg veka, zmija je bila u ispruženom položaju, sa leve ili desne strane pokojnika. Kod jedne žene (grob br. 4) iz rimskog perioda, zmija je bila obmotana oko ruke u visini lakta, poput narukvice. Ova narukvica podseća na one sa otvorenim krajevima u obliku zmije, koje su bile omiljene među ženama iz bronzanog doba Balkana. Ova “tradicija” se nastavlja kod žena iz rimskog perioda.

• Jedini pećinski crtež u Srbiji nalazi se u selu Gabrovnica kod Knjaževca
• Lovom na krupnu divljač bavile su se i drevne žene

Sahranjivanje ljudi sa životinjama ili delovima životinja na ovom mestu tumačeno je kao znak lokalne paganske prakse. I ti grobovi se tumače kao prehrišćanski.

Njihovo postavljenje u grobove, da li u ispruženom položaju u blizini ljudskog tele ili obmotane oko tela, ruku, je bilo namerno.

---