Zagonetni disk iz Festosa iz minojske civilizacije jedan je od najvećih misterija u arheologiji. Ne zna se njegovo poreklo, jezik na kome je ispisan, kao ni njegova svrha.

Disk iz Festosa pronađen je 1908. godine tokom iskopavanja minojske palate na Festosu, blizu južne obale Krita. Disk ima prečnik oko 15 cenimetara, debljinu oko 2 cm, a napravljen je od pečene gline.

Od trenutka otkrića mnogi su pokušali da identifikuju ili dešifruju njegov jezik.

Festoski disk potiče iz bronzanog doba iz minojske civilizacije. Na njemu se nalaze različiti motivi sa obe strane, njih 240, sa prikazima ljudi, životinja i biljaka, brodova, crtica i tačkica. Kod diska je sve misteriozno, pa čak i orijentacija pisanja i jezika koji je korišćen. Godinama su stručnjaci pokušavali da razumeju njegovo značenje, pa čak i da dešifruju jezik koji je lingvistima nepoznat.

Jedan od glavnih tragova u dešifrovanju diska iz Festosa jeste nalazište na kome je pronađen.

Festos je bio naseljen još od 4000. pre nove ere i postao je važan minojski grad. Disk iz Festosa je pronađen u Staroj palati iz bronzanog doba, odnosno iz 1900-1700. godine p.n.e. Sam disk je datiran od oko 1850. do 1550. godine pre nove ere.

Lingvisti su pokušali da uklope simbole diska iz Festosa u bilo koji poznati sistem pisanja, ali još uvek nisu došli do konačnog odgovora. Postoji čak i spor u kom pravcu to treba čitati. Tu su i oni koji tvrde da je ovaj kontroverzni artefakt lažan.

Za simbole na disku iz Festosa tvrdilo se da predstavljaju izuzetan niz jezika. I da uključuje minojski sistem pisanja linear A, mikenski linear B, egipatske hijeroglife, semitske, pa čak i indoevropske jezike.

• Indijana Džons i čuveni Antikitera mehanizam
• Misteriozni disk iz Nebre – najstariji astronomski prikaz na svetu
• Misterija 2.000 godina starih Bagdadskih baterija

Sa njegovim otkrićem, disk je tumačen na više načina, kao himna, molitva, sveti tekst, magijski natpis, natpis za potrebe pogrebnog rituala ili neka vrsta kalendara. Takođe je tumačen kao administrativni dokument ili neka vrsta mape, ali i kao predmet za potrebe društvenih igara.

Postoje i ona pseudonaučna tumačenja da ovaj artefakt potiče sa Atlantide, da je čak poruka vanzemaljaca ili portal poput crne rupe za kosmička putovanja.

Danas se disk iz Festosa nalazi u Arheološkom muzeju Herakliona. Neke nove metode možda će pomoći u dešifrovanju enigme drevnog artefakta. Stručnjaci uz pomoć veštačke inteligencije prevode drevne jezike ispisane klinastim pismom