Utvrditi koje je arheološko otkriće promenilo viđenje istorije i život ljudi u prošlosti nije nimalo lak zadatak. Veliki broj lokaliteta koji je otkriven u poslednjih 150 do 200 godina značajno je doprineo da preispitamo našu daleku i bližu prošlost, a samim tim i ono što nas čeka u budućnosti. Međutim, da bi jedno otkriće moglo da se svrsta u „najveće“ u svakom smislu, neophodno da odgovorimo na nekoliko pitanja kako bi ga stavili u tu kategoriju.

1. Da li nas taj pronalazak očarava svojim detaljima, jasnoćom i veličinom?

2. Da li taj pronalazak na značajan način unapređuje polje arheologije?

3. Da li taj pronalazak revidira naše razmišljanje o određenom aspektu istorije?

4. Da li taj pronalazak privlači nenaučnu zajednicu?

5. I da li nam to otkriće pomaže da se pripremimo za budućnost?

U igri je svakako više lokaliteta i arheoloških otkrića, kao što su Kamen iz Rozete, Lusi-australopithecus afarensis otkriven u Hadaru u Etiopiji, Tutankamonova grobnica, Čatal Hujuk, Maču Pikču, ali i mnogi drugi.

• Izuzetno dobro očuvani ostaci rimskog sveštenika pronađeni u Pompeji
• U Pompeji pronađena gotovo neoštećena kočija sa erotskim scenama
• Novo otkriće u Pompeji-soba za robove koji su radili u vili

Čuvena Pompeja

Međutim, nije reč ni o kamenu, ni grobnici, ali ni skeletu, već o čuvenoj Pompeji-drevnom gradu na jugu Italije. Pompeja je osnovana u 6. veku pre naše ere, a Rimu je priključena kao rimska kolonija 80-tih godina pre naše ere. Grad je imao negde između 10.000 i 20.000 stanovnika.

Niz katastrofa je zadesio grad. Prvo je u 59. godini naše ere u amfiteatru izbio nemir Pompejana i Nucerijanaca. Potom je usledio zemljotres, koji je uništio veći deo grada u 62. godini.

Sve se to dogodilo jednog sudbonosnog dana 79. godine kada je Pompejom iznenada zavladao mrak.

Neočekivana i zastrašujuća erupcija vulkana Vezuv prekrila je grad vulkanskim pepelom i sve koji su tog trenutka bili nesrećni da se tu nađu. Tog dana vreme je za njih stalo. Katastrofa koja je zabeležena kao jedna od najvećih u ljudskoj istoriji, arheolozima je pružila obilje podataka o životu antičkih ljudi.

Grad je ležao neotkriven i gotovo savršeno očuvan gotovo dva milenijuma. Svečana iskopavanja započela su 1748. godine i traju i dan danas!

1. Ruševine u Pompeji su zapanjujuće. Stare zidine grada okružuju 163 hektara zemlje, 1.500 zgrada i kilometre puteva. Samo trećina grada ostaje zatrpana, mada veći deo teritorije izvan zidina-Pompejevo predgrađe, nikada nije dirano. Iskopana područja otkrivaju zadivljujuće detalje, a sve je savršeno sačuvano finim vulkanskim prahom koji se spuštao sa Vezuva. Arheolozi su pronašli mozaike, freske i statue u savršenom stanju, staklene tegle koje još uvek drže voće, pećnice od opeke napunjene hlebom i grafite crtane po zidovima pompejskih domova.

Najduže arheološko iskopavanje na svetu

2. Arheolozi rade bez prekida na Pompeji od sredine 18. veka, čineći to najduže kontinuirano iskopanim nalazištem na svetu. Ustvari, kad su naučnici prvi put započeli otkrivanje ruševina, pokrenuli su modernu nauku o arheologiji. Tokom godina, na Pompejima je testirana gotovo svaka tehnika, alat ili tehnologija koja se uvodi u polje. Na primer, Đuzepe Fioreli, italijanski arheolog koji je prvi organizovao i rukovodio iskopavanjima u Pompejima, razvio je tehniku pravljenja gipsanih tela zarobljenih u pepelu, otkrivajući izuzetne detalje, čak i izraz lica.

Drevni grčko-rimski život

3. Nijedno arheološko nalazište ne pruža više informacija o drevnom grčko-rimskom životu od Pompeje. U suštini, čitav drevni grad je vremenom bio zamrznut u vremenu, što je omogućilo istraživačima da proučavaju svaki aspekt rimske kulture. Veliki deo ranih arheoloških radova bio je usmeren na fizičku strukturu grada, uključujući njegove javne zgrade i privatne domove. Ovo istraživanje omogućilo je praćenje četiri veka rimske arhitekture, pa čak i urbanog planiranja.

Tokom godina, arheolozi su takođe propustili društveni i verski život stanovnika Pompeja. Na primer, naučnici sada znaju da većina stanovnika grada nije bila bogata, da nije reč o kućama vlasnika dragulja i skupih umetničkih dela. Većina je živela skromnim životima u skromnim domovima. Mnogi su bili robovi, koji su verno služili svojim gospodarima sve dok nije započela erupcija i, u nekim slučajevima, ostali su zaglavljeni sa njima dok su pokušavali da pobegnu.

• Štand brze hrane otkriven u Pompeji

4. Od trenutka kada je otkrivena, Pompeja je podstakla interesovanje ljudi širom sveta. Kako se priča o iskopavanjima širila, posetioci su dolazili na to mesto i obilazili ruševine. I umetnici su dolazili i dolaze, kako bi se divili dobroočuvanim mozaicima, freskama i arhitekturi grada. Danas više od 2 miliona ljudi poseti ovaj drevni grad svake godine.

Erupcija vulkana Vezuv

5. Čuvena erupcija 79. godine nije bila prva na planini Vezuv. Ustvari, naučnici sada veruju da je Vezuv eksplodirao prvi put pre 22.500 godina, potom pre 17.000 godina, kao i pre 15.000 godina, i pre 11.400, ali i pre 8.000 godina, i pre 3.780 godina, i nadamo se, poslednja pre 2. 000 godina. Erupciju koja se dogodila pre 3.780 godina  geolozi danas nazivaju Avelinskom erupcijom. Ona je bila još katastrofalnija i opsežnija od događaja iz 79. godine.

S obzirom na nasilnu istoriju Vezuva, geolozi se sada brinu da bi se Napulj i okolina mogli suočiti sa sličnom katastrofom svakog trenutka. Tim naučnika 2006. godine koji je bio predvođene Đuzepom Mastrolencom i saradnicima objavio je rad u Proceedings of the Natural Academy of Sciences u kome su oni iskoristili događaj Avellino kao najgori slučaj za buduću erupciju Vezuvia. Naučnici su izračunali da su šanse za značajnu erupciju u porastu sa svakom godinom. Takođe, su predviđali da će takav događaj biti dovoljno velik i da će ugroziti ljude i u Napulju, a time će ohrabriti grad da u skladu s tim ažurira svoj plan za vanredne situacije.

izvor: PNAS Ancient Britannica